3.730. VỀ VẺ ĐẸP - Francis Bacon

Mộc Nhân dịch 

   * Nguyên tác: "Tiểu luận về cái đẹp của Francis Bacon"

   - Francis Bacon's essay: Of Beauty (1)

Tượng Augustus Caesar
tiêu biểu cho vẻ đẹp La Mã cổ đại

   Đức hạnh giống như một viên đá quý, đẹp nhất khi được đặt trên một khối đá trơn nhẵn; và chắc chắn đức hạnh đẹp nhất, cùng với vẻ ngoài duyên dáng, dù không có những đường nét thanh tú; và nó mang vẻ uy nghi của sự hiện diện hơn là vẻ đẹp của diện mạo.

Thật không dễ dàng nhận thấy rằng những người đẹp thường có đức hạnh lớn lao; dường như tự thể của họ bày biện, không tì vết, hơn là cố làm ra vẻ xuất sắc.

Do đó, họ hoàn thiện, nhưng không có ý nghĩ về sự vĩ đại; và họ chú trọng vào hành vi hơn là phẩm hạnh. Nhưng điều này không phải lúc nào cũng đúng: vì Augustus Caesar, Titus Vespasianus, Philip le Belle của Pháp, Edward IV của Anh, Alcibiades của Athens, Ismael nhà triết học Ba Tư, tất cả đều là những người có tinh thần cao thượng và vĩ đại; vậy mà họ lại là những người đẹp nhất của thời đại họ. (2)

Nói về vẻ đẹp thì sự duyên dáng quan trọng hơn màu sắc; và thái độ lịch sự, nhã nhặn quan trọng hơn sự duyên dáng. Đó là phần tuyệt vời nhất của vẻ đẹp, mà một bức tranh không thể diễn tả được; không hề, nó cũng chẳng phải ấn tượng ban đầu khi tiếp xúc.

Không có vẻ đẹp tuyệt vời nào mà không có sự kỳ lạ trong tỷ lệ. Người ta không thể nói được liệu Apelles hay Albert Durer (3), ai tầm thường hơn; trong đó người này sẽ tạo nên một nhân vật theo tỷ lệ hình học; người kia, bằng cách lấy những phần đẹp nhất từ ​​nhiều khuôn mặt khác nhau, để tạo nên một nhân vật hoàn hảo. Tôi nghĩ, những nhân vật như vậy sẽ không làm hài lòng ai, ngoại trừ người họa sĩ đã tạo ra chúng. Tôi không nghĩ rằng một họa sĩ có thể tạo ra một khuôn mặt đẹp hơn hết; nhưng anh ta phải làm điều đó bằng một loại may mắn (như một nhạc sĩ tạo ra một giai điệu tuyệt vời trong âm nhạc), chứ không phải theo quy tắc. Một người sẽ nhìn thấy những khuôn mặt, mà nếu bạn xem xét chúng từng phần, bạn sẽ không bao giờ tìm thấy một khuôn mặt đẹp; nhưng nhìn chung, bạn vẫn thấy tốt. Nếu đúng là phần chính của vẻ đẹp đang chuyển động một cách hợp lý, thì chắc chắn điều đó không có gì lạ, mặc dù người con trai theo năm tháng dường như dễ mến hơn gấp nhiều lần; vì không có tuổi trẻ nào có thể trở nên xinh đẹp nếu không có sự tha thứ, và xem tuổi trẻ như một phần tạo nên vẻ đẹp.

Sắc đẹp giống như trái cây mùa hè, dễ hư hỏng và không thể tồn tại lâu dài; và phần lớn nó khiến tuổi trẻ phóng đãng, và tuổi già trở nên hơi xấu xí; nhưng chắc chắn một lần nữa, nếu được chiếu sáng tốt, nó sẽ làm cho đức hạnh tỏa sáng, và thói xấu bị che khuất.

-----------

Chú thích:

* Francis Bacon (1909 - 1992) là một họa sĩ trừu tượng người Anh sinh tại Ireland. Ông được biết đến với những bức tranh táo bạo, kỳ cục, đầy cảm tính và thô sơ của mình. Bacon học hội họa trong độ tuổi 20, nhưng ông làm việc không thường xuyên và không chắc chắn, ông sống trôi dạt  với nghề thiết kế nội thất, giao lưu với giới cờ bạc và phức tạp.

(1). Nguyên tác Anh ngữ: Tại đây

(2). Đoạn này có nhắc đến các nhân vật lịch sử tiêu biểu cho vẻ đẹp:

- Caesar Augustus: (63 TCN – 14 SCN) là vị Hoàng đế đầu tiên và vĩ đại nhất của Đế quốc La Mã. (Tham khảo) 

- Titus Vespasianus: (39 - 81) là một vị Hoàng đế thứ hai của Đế quốc La Mã, trị vì trong một giai đoạn ngắn ngủi, chỉ 3 năm: từ năm 79 cho đến năm 81. (Tham khảo) 

- Philip le Belle – tức Philip IV (1268 – 1314), được gọi là Philip Đẹp Trai, là Vua của Pháp từ năm 1285 đến năm 1314. (Tham khảo)

 - Edward IV (1442 - 1483) là một vị vua nước Anh, trị vì từ 1461 cho đến khi mất đột ngột. (Tham khảo)

-  Alcibiades: (k. 450 - 404 TCN) là một chính khách, nhà hùng biện đồng thời là một vị tướng kiệt xuất của Athena cổ đại. Ông đã đóng một vai trò quan trọng trong nửa sau của cuộc chiến Athena như là cố vấn chiến lược, chỉ huy quân sự và chính trị gia. (Tham khảo)

- Ismael: là một nhân vật trong Kinh thánh Hebrew và Kinh Qur’an, ông là con đầu lòng của Abraham theo quan điểm của cả người Do Thái giáo, Kitô giáo và Hồi giáo.  Theo ghi chép trong Sách Sáng thế ký, ông qua đời ở tuổi 137 (Genesis 25:17). Truyền thống Hồi giáo coi Ishmael là tổ tiên của người Ả Rập. (Tham khảo)

(3). Đoạn này có nhắc đến hai hoạ sĩ nổi tiếng:

- Apelles: còn gọi Apelles xứ Kos sống vào thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên, là một họa sĩ nổi tiếng của Hy Lạp cổ đại. Ông là người đầu tiên vẽ chân dung Alexander Đại đế. (Tham khảo)

- Albert Durer: (1471 - 1528) là một họa sĩ, một nhà đồ họa ngươi Đức và một lý thuyết gia về nghệ thuật nổi tiếng ở châu Âu. Dürer là một nhà nghệ thuật lớn trong thời kỳ của Chủ nghĩa nhân văn và Phong trào Cải cách. (Tham khảo)

* Mộc Nhân dịch và chú dẫn