3.728. THƠ NGẮN VÀ THƠ RẤT NGẮN

           Mộc Nhân

Thơ ngắn (đoản thi, short poems) – đúng như tên gọi của nó, tiêu chí đầu tiên là ngắn. Ngắn nhất là thơ 2 dòng như ca dao Việt Nam; hoặc 3 dòng như Haiku Nhật Bản, Tercets Phương Tây - tạm gọi là thơ rất ngắn.

Dài hơn rất ngắn là thơ 4 dòng như thể Thất ngôn tứ tuyệt hoặc Ngũ ngôn tứ tuyệt của Trung Quốc; hoặc 5 dòng như thể Tanca Nhật Bản. Đó là những thể (hình thức) thơ ngắn đã định hình và được ghi nhận.

Khái niệm “thơ ngắn”  ở đây không chỉ nói về số dòng thơ mà bên cạnh đó còn có những qui định chặt chẽ về số chữ trong mỗi dòng hoặc toàn thể, kết hợp với đặc điểm về vần, nhịp... Bài viết này không đi sâu bàn đến những vấn đề đó.

***

Khác với thơ phương Đông, các nhà thơ Âu - Mỹ cũng viết thơ ngắn khá nhiều nhưng hình như không có một tên gọi cụ thể cho một thể thơ ngắn nào đó (ngoại trừ thể Tercet), mà chỉ có một cụm từ chung là “Short poems” để chỉ các bài thơ ngắn từ 2,3 dòng đến khoảng dưới 10 dòng. Ở đây tôi chỉ nói đến dạng thơ ngắn này – tức là ngắn về hình thức – chứ không nói đến một số thể thơ khác có những qui định về câu chữ, vần nhịp như Sonnet (Châu Âu), Para-rhyme (Mỹ), Ode (Arab)…

Với thơ ngắn thì chỉ trong một vài câu thơ, chúng ta có thể nắm bắt được vô số cảm xúc về những phức tạp của cuộc sống ở dạng thức cô đọng nhất. Những bài thơ ấy không chỉ mang đến cho chúng ta một cửa sổ vào trái tim của nhà thơ, mà nó còn buộc chúng ta phải khám phá thế giới nội tâm và những khao khát của chính mình. Nó có thể kích hoạt những khoảnh khắc nhận thức sâu sắc về bản thân hoặc đưa bạn đến một địa điểm và thời gian khác, mở rộng tầm nhìn của bạn về thế giới xung quanh.

Những bài thơ ngắn có lẽ là một trong những điều tốt nhất bạn có thể thêm vào cuộc sống của mình. Và mặc dù điều đó nghe có vẻ hơi kịch tính, nhưng thơ hay thực sự là một cách tuyệt vời để trau dồi bản thân, mang đến cho bạn một góc nhìn khác về cuộc sống, và có thể đồng cảm với những gì bạn đang trải qua ngay lúc này.

 Tôi đã cố chọn lọc một số bài thơ ngắn, dễ đọc và hy vọng là nó thú vị đối với bạn. Tôi thực sự không tìm kiếm những bài thơ trừu tượng hay thậm chí là một loại cấu trúc vần điệu hoặc thủ pháp văn học cụ thể nào, để bạn có thời gian thư giãn, thưởng thức một tách cà phê và đắm mình trong những tác phẩm văn học tuyệt vời.

***

Dịch thơ ngắn tiếng Anh sang tiếng Việt theo tôi là một thách thức của người dịch bởi đôi khi người dịch không chỉ chuyển tải ý thơ (dễ) mà còn giữ được cái hay của nguyên tác qua một số dạng thức chơi chữ điệp âm, đồng âm, phi cấu trúc ngôn ngữ (unstructured)… và nhiều điều tinh tế, đa dạng khác của ngôn ngữ (khó) mà sự hiểu biết của chúng ta là giới hạn.

Dưới đây tôi dịch vài bài “Short Poems” tiếng Anh được tìm thấy trên mạng và đã lưu trên Blog này:

1. REMEMBER - Christina Georgina Rossetti

2. AWAKING IN NEW YORK – Maya Angelou

3. THERE IS NO FRIGATE LIKE A BOOK - Emily Dickinson

4. TERCETS - Mộc Nhân và nhiều tác giả

(Còn nữa)