Hữu Thỉnh
Trước ngọn
thước là con đường xa tắp
Bông hoa nào
cũng vẻ bình yên
Và em tin, qua
cay đắng vẫn tin
Những ngọn suối
không làm tan bóng lá
Đã vấp ngã
thưa thầy
nhiều vấp ngã!
Chẳng ở đâu xa,
ở ngay giữa con người
Em bước đi lặng
lẽ nghĩ về thầy
Đời mau quá,
vui buồn chưa kịp cũ
Đời mau quá,
tóc thầy khói phủ
Giáo án mong
manh bão giật đời thường
Cây trước cửa
gió ở ngoài trang vở
Thầy một mình
vật vã với văn chương
Đang mưa bão
đường về sông nước ngập
Giở trang Kiều
thầy giảng chạnh lòng đau.
* Lời
bình của Nguyễn Ngọc Phú
Bài
thơ Thưa thầy của nhà thơ Hữu Thỉnh viết năm 1981, lúc đó anh vừa bốn
mươi; độ tuổi đã có sự từng trải cuộc sống. Thưa thầy cũng chính là
những chiêm nghiệm sống của anh trên đường đời – Con đường bắt đầu từ những
dòng kẻ đầu tiên. “Trước ngọn thước là con đường xa tắp”. Ngọn thước của thầy
giáo đã chỉ ra một đường thẳng nhưng cuộc đời vốn không đơn giản thế. Giong thơ
điềm tĩnh có chút ngậm ngùi: “Và em tin, qua cay đắng vẫn tin/ Những ngọn suối
không làm tan bóng lá”. Hữu Thình thành công khi viết về những thân phận cỡ
nhỡ, những hẫng hụt bằng lối thơ mang hồn vía dân gian trong ví von, trong giao
cảm.
Thưa
thầy là một lời thưa cũng chính là lời tự thú. Anh đã nhận ra: “Đã vấp
ngã. Thưa thầy nhiều vấp ngã!/ Chẳng ở đâu xa, ở ngay giữa con
người “. Câu thơ tự nhiên uốn khúc bậc thang như những chỗ ngoặt của cuộc
đời khi mà: “Đời mau quá, vui buồn chưa kịp cũ”. Chỉ
với mau và cũ đã tạo cho ta một trạng thái chênh vênh tốc
độ và đậm nhạt thời gian. Vấp ngã ngay giữa con người là cách nhìn thẩm thấu và
sâu sắc nhiều trực cảm. Hữu Thỉnh là thế, anh luôn thổn thức với đời bằng lắng
lặng lắng sâu, bằng cách nói dung dị nhưng chạm được lõi hạt nhân tình người
nhân hậu. Không phải ngẫu nhiên mà nhà thơ đã hai lần thảng thốt nhắc lại: “Đời
mau quá“.
Mới biết "Thương lượng với thời gian" (1) là một
bản ký kết hết sức ngặt nghèo và tự nguyện. Nhà thơ đưa ra một vài hình ảnh
tương phản. “Tóc thầy khói phủ” chứ không phải là tóc bạc và “Giáo án mong
manh” đối với “Bão giật đời thường”. Chỉ vài nét chấm phá chan chứa cảm
thông đã vẽ nên chân dung người thầy giáo trong gian khó đời thường. Hai câu
thơ ám ảnh nhất trong bài: “Cây trước cửa gió ở ngoài trang vở/ Thầy một mình
vật vã với văn chương”, lối nói bỏ ngỏ rất gợi của Hữu Thỉnh đã có hiệu quả tối
đa chạm tới cõi trắc ẩn của lòng người. Cây trước cửa chứ không phải ngoài cửa
vẫn chịu “Gió ngoài trang vở” có thể là cây đời cây người là cây thầy giáo
gieo trồng với tay ra là có thể chạm được rưng rưng màu xanh sự sống với bao hi
vọng. Bài học không chỉ khuôn trong trang vở; rõ ràng văn chương đích thực bao
giờ cũng hướng tới cuộc đời. Người sáng tạo vật vã đã đành, người chuyển tải
qua từng trang giáo án cũng vật vã không kém: “Thầy một mình vật vã với văn
chương”. Tôi nghĩ khó có thể thay thế được hai từ nào hay hơn vật
vã trong văn cảnh này.
Với
bài thơ Thưa thầy nhà thơ chỉ gợi mà không tả, chỉ tâm tình mà không
đối thoại. Mở đầu bài thơ là con đường xa tắp bắt đầu từ ngọn thước của thầy
thì kết thúc là con đường mưa bão trong bài giảng của thầy. Hành trình
của Thưa thầy khép lại bằng tiếng giảng Kiều, một áng văn bất hủ bi
thương. “Giở trang Kiều thầy giảng chạnh lòng đau”, đau trong day dứt trong
nhận thức để mình sống tốt hơn với niềm tin yêu của thầy giáo. Đúng
như Thơ chính là kinh nghiệm sống như nhà thơ Hữu Thỉnh đã từng đúc
kết.
--------------------------------------
(1) Bài thơ in trong tập "Thương lượng với
thời gian" - Hữu Thỉnh - giải thưởng Hội nhà văn năm 2006
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét