401. HAIKU NGẪU HỨNG TIẾT ĐIỆU

          Huỳnh Minh Tâm

           LTS - Mộc Nhân : Haiku là loại thơ độc đáo của Nhật Bản và là loại thơ ngắn nhất trên thế giới. Một bài thơ Haiku có ba dòng, dòng đầu và dòng cuối có năm âm, dòng giữa có bảy âm tổng cộng 17 âm không theo vần điệu. Tiếng Việt là tiếng đơn âm nên mỗi chữ là một âm, còn tiếng Nhật là tiếng đa âm nên mỗi chữ có thể gồm nhiều âm - vì vậy câu thơ Haiku dù chỉ có một, hai, ba từ nhưng có thể là 17 âm (5 -5-7) có khi biến thể đến 18 âm (5 -7- 6 hay 5- 8- 5).

            Thơ Haiku là sự kết hợp giữa màu sắc, âm thanh, hình ảnh chọn lọc trong tương quan thời gian, không gian ... chữ nghĩa cô đọng, hình thức ngắn gọn. Hiện thực hiện tiền đang là (to BE - now) được nhà thơ ghi lại trong khoảnh khắc, không mô tả cảm xúc, không bình luận chủ quan nhưng mang theo hàm nghĩa ẩn dụ sâu xa, mở ra tư duy, sự tưởng tượng phong phú tùy theo sự trải nghiệm hoặc đốn ngộ của mỗi cá nhân.

           Thơ Haiku hiện đại không giới hạn số chữ hoặc số âm trong mỗi câu, tuy nhiên vẫn giữ hình thức 3 câu. 

           Ðọc thơ Haiku, dường như tác giả chỉ chia sẻ với người đọc một sự kiện, hình ảnh, trạng thái khách quan nhưng người đọc vẫn có thể nghiệm được tình cảm, niềm vui, thấu ngộ về sự sống, vũ trụ, con người ... một cách sâu sắc, tế nhị trong sự giao hòa, cộng hưởng giữa tác giả và người đọc.

            Cái hay của thơ Haiku đến với người đọc không qua bình luận, phân tích, diễn giải - bởi mỗi bài thơ Haiku chứa "Cả vũ trụ trong một hạt cát" (W. Blake) - mà qua sự cảm nhận, lắng đọng, liên hệ tinh tế mang đậm chất thiền tịnh.

***

            Nhà thơ Huỳnh Minh Tâm sau nhiều năm lăn lóc cùng Trường ca, trầy trật Hậu hiện đại, tung tăng Lục bát ... nay lại quay về Haiku. Đó không phải là một thử nghiệm mà dường như là một sự thức ngộ trên con đường sáng tạo trong "trò chơi ngôn ngữ" của mình.

            Hay cũng có thể nói Huỳnh Minh Tâm đã nhận ra "Sức mạnh của hiện tiền phi thời gian" (The Power of Now) từ Haiku.

            Hãy thử đọc một số bài Haiku của HMT từ "Haiku ngẫu hứng tiết điệu".

                       1. Lập xuân 4-5/ 2

                                    Thức giấc

                                    Gió mát

                                    Trăng thanh

                        2. Vũ thủy 18-19/ 2

                                    Nắng hồng chon von

                                    Chợt mưa bay

                                    Vô tình

                        3. Kinh trập 5-6/ 3

                                    Sấm vang

                                    Côn trùng dậy

                                    Hoa bay

                        4. Xuân phân 20-21/ 3

                                    Bất trùng lai

                                    Gặp

                                    Vô đơn chí

                        5.Thanh Minh 4-5/ 4

                                    Mười năm không về

                                    Mộ mẹ

                                    Cỏ xanh

 

                        6. Cốc vũ 20-21/ 4

                                    Áo phong phanh

                                    Mưa lạnh

                                    Đường dài

                        7. Lập hạ 5-6/ 5

                                    Bó gối

                                    Mơ

                                    Hoa phượng nở

                        8. Tiểu mãn 21-22/ 5

                                    Nước chớm bờ khe

                                    Cô gái

                                    Đùa cá

                        9. Mang chủng 5-6/ 6

                                    Gieo mạ mùa Tua Rua

                                    Chẳng gặp Tua Rua

                                    Mạ đâu

                        10. Hạ chí 21-22/ 6

                                    Tiếng ve ran

                                    bờ cỏ

                                    con dế ngủ

                        11. Tiểu thử 7-8/ 7

                                    Nắng hồng trên cánh đồng

                                    Chiều xuống

                                    Ong bay

                        12. Đại thử 22-23/ 7

                                    Mồ hôi chảy dài

                                    Áo phai

                                    Tình nhạt

                        13. Lập thu 7-8/ 9

                                    Rắc vài lá vàng

                                    Con đường làng

                                    Lang thang

                        14. Xử thử 23-24/ 8

                                    Mưa ngâu

                                    Tìm người không gặp

                                    Cá lội ao sâu

                        15. Bạch lộ 7-8/ 9

                                    Nắng thơm trên cành cam

                                    Đôi chim sẻ

                                    Đùa giữa sân

                        16. Thu phân 23-24/ 9

                                    Cúc nở vàng đầy

                                    Hẹn mãi

                                    Chưa về bên em

                        17. hàn lộ 8-9/ 10

                                    Gió vướng cành tre

                                    Nước êm trên chái

                                    Chẳng đi chẳng về

                        18. Sương Giáng 23-24/ 10

                                    Trăng núi nhạt nhòe

                                    Bầy chồn ra khe

                                    Nhìn nước chảy

                        19. lập đông 7-8/ 11

                                    Mặc áo bông

                                    Nhớ mẹ

                                    Ngọn lửa hắt hiu

                        20.Tiểu tuyết 22-23/ 11

                                    Mưa phùn

                                    Quê nhà

                                    Xa xôi

                        21. Đại tuyết 7-8/ 12

                                    Gió bấc

                                    Mây nước

                                    Ngậm ngùi

                        22. Đông chí 21-22/ 12

                                    “Đêm qua

                                    Sân trước

                                    Một nhành mai”

                        23. Tiểu hàn 5-6/ 1

                                    Năm mươi chưa tới

                                    Đầu

                                    Chớm bạc

                        24. Đại hàn 20-21/ 1

                                    Thức giấc

                                    Hai tay

                                    Cóng