425. MỘT THOÁNG QUÊ HƯƠNG

          Tản văn  Mộc Nhân 

Cầu Ái Nghĩa

           Nhìn quanh mọi nẻo mới nhận ra cái thị trấn nào cũng có một dòng sông, một cây cầu và một cái chợ - tất nhiên rồi - vì "thị" có nghĩa là chợ ... Có thể có thị trấn nào đó nằm bên dòng sông nhưng cũng có những thị trấn bị chia đôi bởi dòng sông và cây cầu là gạch nối hai khu của miền trấn ấy. Thị trấn Ái Nghĩa thuộc kiểu loại thứ hai: có dòng sông Vu Gia (nhánh sông đào) chảy qua; có cầu Ái Nghĩa mấy mươi năm thay hình đổi dạng mà vẫn tọa mố trên bến xưa.

          Ngày còn đi học tôi hay gọi cầu này là "Chiếc cầu trên sông Drina" - đó là tên một tác phẩm lớn của nhà văn Nam Tư - Ivo Andric.  Truyện viết về một chiếc cầu nổi tiếng, kiến trúc đẹp xây trên sông Drina ở Vichégrad. Mọi biến cố ở hai miền đất bên cầu sông Drina đều được tác giả chứng kiến và ghi lại: nạn lụt, loạn lạc, bệnh dịch, chiến tranh, mưu sinh và những cuộc tình, những cái chết ...  

          Chiếc cầu Ái Nghĩa ở thị trấn miền quê này tuy không nổi tiếng và đẹp mắt như cầu sông Drina nhưng nó cũng chứng kiến những sự kiện như lụt lội, loạn li, chiến tranh, những cái chết, những cuộc tình ... Một sự liên hệ như vậy tuy hơi khiên cưỡng nhưng cũng xem là được chứ sao !

          Chiếc cầu "Drina" của quê tôi thưở xa xưa thù hình khô khốc nhà binh với mấy nhịp sắt đơn điệu vắt ngang qua sông Vu Gia trên độ cao đủ để ngợp người yếu vía. Dù trong chiến tranh cầu đã mấy lần gãy nhịp do bom đạn nhưng vẫn nối được đôi bờ dẫn về những làng mạc xác xơ hoang vắng vì người dân đã chạy loạn. Trên cây cầu còn hằn lưu nhiều vết chiến cuộc , hai đầu cầu quán xá lụp xụp, vắng khách lúc đêm về ...

          Hết chiến tranh, cây cầu được làm lại trông bề thế hơn, vì nó là bộ mặt mới của thị trấn - "cây cầu nối những bờ vui". Có lẽ những kỉ niệm thời trai trẻ của chúng tôi với cây cầu miền quê được ghi dấu từ thời gian này !

Quán bên cầu

          Nhớ lại một ngày nào đó đẹp trời xa lắc xa lơ, cũng có thể là một ngày mưa bay nhàn nhạt trời chuyển gió mùa, hay ngày nắng hanh vàng ngạt ngào gió ... thật là thú vị khi được bạn bè nhã hứng rủ đi lang thang, lòng vòng quanh những đường xưa lối cũ chẳng lạ gì với mình lắm. Đôi khi tạt vào một quán cóc quen thuộc uống ly cà phê đen nóng rồi nhâm nhi tách trà loại ba và tán dóc với mấy em gái rỗi hơi, thích nghe những chuyện bông phèng... Nếu có rủng rỉnh tí tiền thì rủ nhau đến quán nhỏ đầu cầu thưởng thức cái món "đặc sản" mì Quảng bình dân miền quê mà cảm nhận sự ngon lành từ sắc màu xanh rau đỏ ớt đến vị mặn mắm chua chanh và cả âm thanh dòn tan của tiếng bánh tráng nướng vụn vỡ trong lòng bàn tay ...

Những bãi bồi ven sông Vu Gia

          Cuối cùng dù "anh khách lạ đi lên đi xuống" bao vòng thì đích đến vẫn là chiếc cầu Ái Nghĩa - mà chúng tôi quen gọi là "cầu trên sông Drina". Thành cầu thấp , bằng bê tông nên có thể ngồi vắt chân trên lan can là để đón gió chiều đồng nội, ngắm hoàng hôn đang lịm dần trên những hẻm núi phía tây nơi đầu nguồn con sông Vu Gia và nhìn những bãi bồi ven sông lúc "bóng chia nửa bãi" đẹp như tranh vẽ.

          Có dăm thằng bạn cùng sở thích với mình, nghiện ngồi trên đầu cầu để ngắm đủ thứ , quả thật là vui : ngắm cảnh, ngắm người, ngắm sông, ngắm nước ... và tất nhiên không thể không  ngắm các em nữ sinh trung học tan trường về "ôm nghiêng tập vở , tóc dài tà áo vờn bay" , tung tăng thả thẩn trên cầu nghiêng nghiêng "bờ vai em nhỏ"  - là thú nhất.

          Hồi đó các em làm gì mặc áo dài trắng tha thướt như nữ sinh bây giờ. Thời buổi cơm cao gạo kém, người khôn của khó, cha mẹ bán mặt cho đất bán lưng cho trời kiếm được miếng ăn cho no, cái mặc cho ấm đã vã hơi lắm, nói gì đến quần là áo lượt. Nhưng các em đi học thì vẫn có tấm áo phẳng phiu sạch sẽ, các chị ra phố thị với áo bà ba lụa mượt mà, chiếc nón lá không che hết khuôn mặt và đôi mắt đẹp lạ lùng.

          Các em gái hồn nhiên trong veo như nước dưới chân cầu, đẹp dung dị làng quê còn những thằng lông bông ốm đói và túng thiếu như mình thì thích ngắm nghía khát khao!

          Đêm về có nhưng giấc mơ !

          Nhiều giấc mơ đã mang lại cho mình niềm hạnh phúc ngắn ngủi , mau phai nhạt như bụi cuốn cuối đường  và bị đánh rơi ngay lúc tỉnh giấc. Hóa ra sau nhiều năm rời xa cố xứ , mang theo bao thứ ngán ngẩm phiền muộn từ đời sống nhiễu nhương nhưng khi trở về bến xưa  thấy mình vẫn còn trẻ trung, yêu đời và nhất là ... thích có những trải nghiệm không giống ai !

          Những gì còn đọng lại sau những giấc mơ như thế thật êm đềm như mặt nước chiều thu.

          Nhớ cây cầu và dòng sông, nhớ những tháng ngày trẻ tuổi lang bạt mộng mị . Một thằng bạn Lương Sơn Bạc nhớ lại là có đêm đi chơi về khuya chả biết chui vào đâu nên ngủ luôn trên hành lang cầu , đêm gió tốc chăn chịu không nổi phải nằm xuống lòng cầu cho bớt lạnh , rạng sáng  xe chở hàng đến chợ sớm chạy qua đánh thức giấc ... mới biết mọi thứ như chiêm bao ! Lại nhớ nhiều đêm tự tình dìu dặt , đưa em về nhà sau buổi rong chơi , băng vườn ổi loang ánh trăng khuya mà không dám nắm tay để vụt mất một người đi qua cuộc đời mình.

          Đó là một quá khứ xa xăm mà rất đỗi dễ thương ... Thỉnh thoảng khi ngồi ở đâu đó mình cũng cố gắng tìm một sự liên hệ với nó để ôn lại những cảm xúc mơ hồ xưa cũ, tìm lại cảm giác đã từng trú ngụ trong những cuộc chơi có pha niềm tiếc nuối mung lung .

Hội đua thuyền trên sông Vu Gia

          Giờ đây, cầu "Drina" của chúng tôi không còn chỗ để ngồi thõng chân mà ngắm núi sông hữu tình. Nước sông Vu Gia không còn màu xanh trong vắt mà chỉ thấy cái màu ngầy ngầu, đùng đục của đất núi được cào ra từ đào rừng trên thượng nguồn, trôi về xuôi mang theo thứ phù sa dữ dằn ngán ngẩm.

Cảnh cũ - lòng trào dâng bất chợt ...

          Bất giác nghĩ đến những bông gòn trắng xóa màu tuyết nhiệt đới từ trên cây gòn cô đơn ở đầu cầu Ái Nghĩa rơi rơi nhè nhẹ xuống mặt sông tĩnh lặng hay lãng du trong khoảng không rồi vu hồi về bãi bồi nào đó mà lòng thấy bình yên trong cảm xúc trào dâng bất chợt.

          Những cảm giác ấy bây giờ không còn nữa, có thể nó đã trôi theo con nước Vu Gia về tít tắp chốn mù khơi. Dù ngày nào mình cũng đi qua con đường, cây cầu quen thuộc giờ đây đã rộng rãi khang trang hơn xưa nhưng lạ thay nó vẫn mang đến cho mình niềm vui nho nhỏ mông lung, một hạnh phúc trở về trong tỉnh táo và già nua ...

                 (Ái Nghĩa, ngày cuối năm 2014)