254. BÙA MÊ, DỐI TRÁ VÀ BƯNG BÍT

Mộc Nhân

Bùa mê, dối trá và bưng bít – dường như ba thứ này là hoàn toàn khác nhau nhưng chúng lại có một sợi dây liên hệ chung là “nỗi sợ”.

Từ điển Tiếng Việt định nghĩa “sợ” như sau:

- Coi là nguy hiểm và cảm thấy lo lắng

- Không dám chống lại

- Ngại ngùng

- Không yên tâm trước một khả năng nguy hiểm hoặc có hại

- Để lộ thái độ rụt rè, hèn nhác, qua nét mặt, cử chỉ, ngôn ngữ, trước người khác…

Dù định nghĩa như thế nào, dù chữ “sợ” hiểu theo nghĩa đen hay nghĩa bóng thì nó cũng diễn tả một trạng thái tâm lí phức tạp thường thấy của con người trước hiện thực khách quan.

Xem ra con người có quá nhiều thứ để sợ: khi cảm thấy “không yên tâm trước một khả năng nguy hiểm hoặc có hại” như núi lửa tuôn trào, động đất… thì họ “sợ” thì là bình thường vì đó là thuộc tính tâm lí thuộc về bẩm sinh, bản năng của mỗi con người.

 Tuy nhiên có những nỗi sợ xuất phát từ chính mình mà không có căn cứ gì cả bởi vì chỉ đơn giản là do ngại ngùng, rụt rè, hèn nhát như sợ ma, sợ đứng trước đám đông… cái sợ này phần nào phản ảnh tính cách con người.

Cũng có những nỗi sợ do con người đã trải nghiệm từ cuộc sống nên mới có thái độ “Kiêng canh nóng mà thổi rau nguội” một cách thận trọng…  

Sợ là một điều tự nhiên bởi nó là một phản xạ tâm lí trước những tác động bên ngoài. Nhưng về bản chất, sợ hãi tạo tác từ lẩn tránh, trốn chạy. Chúng ta có thói quen tạo ra một ý tưởng về sợ hãi nhưng chắc chắn, chúng ta không bao giờ lắng nghe tiếng nói bên trong của sợ hãi: một trong những nguyên nhân chính của sợ hãi là chúng ta không muốn đối diện với chính mình.

Và cũng như một phản xạ tâm lí, con người tìm cách chống lại nỗi sợ, bảo vệ cho mình, tìm sự an toàn bằng nhiều cách khác nhau.

Vì sợ ma nên mới tin vào bùa mê.

Vì sợ khó khăn nên không dám đối mặt với thử thách khiến con người trở nên nhỏ bé nên tự hạn chế khả năng của mình, ai đó đã nói: “Có những người vì sợ gãy chân mà không dám bước đi. Nhưng không dám bước đi thì khác nào chân đã gãy?”

Vì sợ mất đi quyền lực và quyền lợi nên con người dễ dàng bị khuất phục, cúi đầu để được sống mà dẫm đạp nên mọi giá trị.

Vì sợ sự thật nên con người chọn sự cách giả dối “Xấu che, tốt khoe” .  Nói dối có nhiều cấp độ nặng nhẹ khác nhau, nhưng giả dối một khi đã trở nên phổ biến trong xã hội nó sẽ lấn lướt, trở thành cái đối lập với sự thật, tạo ra sự khủng hoảng niềm tin trong xã hội . Đó là con đường ngắn nhất dẫn đến tự huỷ hoại nên ngay cả khi nói thật cũng không ai tin.

Vì sợ những điều sai trái bị phanh phui ra trước công luận nên con người tìm cách bưng bít thông tin theo kiểu “chặn blog”, “cấm đọc blog đen”, “cấm đưa tin”… Một khi cái trí bị trói buộc trong sợ hãi sống trong hoang mang thì tạo ra cách hành xử bạo lực, hung hăng, và bị biến dạng.

Vì sợ kẻ thù của dân tộc mà trở nên “hèn với giặc, ác với dân”, xem dân như thế lực thù địch nên hành xử ít khoan dung và hoà giải. Và càng sử dụng bạo lực, càng cho thấy sự sợ hãi.

Tuy nhiên, sợ cũng không hẳn là điều tiêu cực bởi lẽ cái sợ sẽ khiến con người trở nên cẩn trọng hơn. Sợ thất bại ta sẽ cẩn trọng để không phải mắc sai lầm, để đi đến thành công chắc chắn hơn. Sợ chết khiến con người biết trân trọng cuộc sống, yêu đời hơn. Sợ sự trừng trị nghiêm minh con người sẽ biết “sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật”. Sợ kẻ thù nên phải tìm cách chống lại kẻ thù chứ không nên an phận phụ thuộc hay nô lệ.  

Cách tốt nhất để chúng ta vượt qua sự sợ hãi đó là đối mặt và vượt qua nó: “Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo”. Sợ hay không sợ - ranh giới đó do chính mỗi người tự đặt ra khi đối diện với mọi vấn đề trong cuộc sống, đừng để cái sợ trở thành một thứ trở lực bởi: “Kẻ nào sợ bị khuất phục, kẻ đó sẽ thất bại”. Dù sợ hay không sợ thì ta vẫn luôn hành xử một cách đúng mực, thuận theo chân lí chứ không tạo cho mình những “bùa mê, giả dối và bưng bít”.