Quốc
Khánh
“Chuyện người con gái Nam Xương” trích trong “Truyền
kì mạn lục” của Nguyễn Dữ là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất trong giai
đoạn văn học thế kỉ XVI – XVII. Tác phẩm từ lâu đã được đưa vào
giảng dạy trong trường phổ thông. Các nhân vật trong truyện đều được đem ra
phân tích một cách chi tiết, sâu sắc. Tuy nhiên, xưa nay, hầu hết chúng ta đều
có cách nhìn nhận về nhân vật Trương Sinh trong truyện vẫn còn nhiều vấn đề cần
xem xét một cách thấu đáo.
Trước
tiên, có thể nói, trong truyện cổ tích, nhân vật Trương Sinh là một loại nhân
vật chức năng. Nhà văn xây dựng nhân vật này nhằm phát triển nội dung câu
chuyện, nhằm thể hiện những điều mà nhà văn muốn nói. Những hành động, lời nói
của nhân vật chức năng chỉ nhằm làm nổi bật phẩm chất, đức hạnh của nhân vật
trung tâm của truyện.
Trong
“Chuyện người con gái Nam Xương”, Nguyễn Dữ đã phát triển nhân vật chức năng
này thành một nhân vật chính có vai trò quyết định đến sự phát triển của
truyện. Tuy nhiên, những đặc điểm cơ bản của nhân vật chức năng vẫn hiện hữu
một cách đầy đủ trong nhân vật Trương Sinh. Do vậy, khi tìm hiểu về nhân vật
này, chúng ta cần xem xét một cách toàn diện trên tất cả các bình diện.
Xưa
nay, hầu hết các thầy cô giáo khi giảng cho học sinh đều cho Trương Sinh là một
kẻ ngu si, thô bạo. Chàng là con nhà hào phú nhưng lại không được học hành đầy
đủ. Chính chi tiết đó làm cho mọi người “kết tội” chàng Trương là vô học. Thực
ra, theo tôi, đó không phải là mục đích mà Nguyễn Dữ muốn đề cập đến. Chi tiết
không có học chỉ là điều kiện để sau này chàng Trương mặc dù là con nhà hào phú
nhưng vẫn phải đi lính. Về thực chất có thể thấy chàng Trương hoàn toàn không
phải là một kẻ vô học, thô bạo, ngu si. Chàng là một người biết yêu và trân
trọng cái đẹp. Chính vẻ đẹp người, đẹp nết của Vũ Thị Thiết đã cuốn hút chàng.
Việc Trương Sinh đem trăm lạng vàng cưới nàng về làm vợ đã chứng tỏ điều đó. Rõ
ràng chàng là người biết nâng niu và trân trọng cái đẹp. Một người không có đầu
óc, thiếu văn hoá sẽ không thể biết điều đó.
Nhiều
người (kể cả SGV) dựa vào chi tiết “mang trăm lạng vàng cưới về làm vợ” để kết
luận rằng cuộc hôn nhân đó hoàn toàn là mua bán, không có tình yêu. Thực chất,
“trăm lạng vàng” kia chính là sính lễ mà nhà trai đem đến để rước dâu. Đó là
tục lệ ngàn đời của dân tộc ta còn tồn tại đến ngày nay. Do đó, việc đem trăm
lạng vàng để cưới Vũ Nương của Trương sinh là một việc làm hoàn toàn bình
thường, đúng với đạo lý ở đời. Nguyễn Dữ nhấn mạnh chi tiết này để khẳng định
thêm về giá trị, vẻ đẹp của Vũ Nương mà thôi.
Trong
cuộc sống, vợ chồng họ rất hạnh phúc. Lấy nhau đã lâu mà không có lúc nào có
chuyện thất hoà quả là việc không dễ. Đó không chỉ do cố gắng của một mình Vũ
Nương được. Bởi hạnh phúc gia đình phải do tất cả các thành viên cùng vun trồng
xây đắp mới trở nên tốt đẹp được. Một người, dù có cố gắng đến mức nào cũng
không thể cứu vãn được nếu những người còn lại không ủng hộ. Chúng ta có thể
thấy điều đó ở phần sau của câu chuyện. Dù Vũ Nương có cố níu kéo nhưng hạnh
phúc gia đình không thể cứu vãn được khi Trương Sinh cố ý đạp đổ nó. Như vậy có
thể thấy rằng Trương Sinh cũng hết lòng chăm chút nâng niu tổ ấm của mình. Nguyễn
Dữ nhấn mạnh tính hay ghen của Trương Sinh để làm nổi bật sự giữ gìn khuôn phép
của Vũ Nương, nhưng không có nghĩa ông phủ nhận những cố gắng của Trương Sinh
trong việc vun đắp hạnh phúc gia đình.
Như
đã nói ở trên, vì không được học hành đầy đủ mà Trương Sinh phải đi lính. Chi
tiết này mở ra một hướng phát triển mới cho câu chuyện. Chàng từ biệt mẹ già,
vợ trẻ đang bụng mang dạ chửa để đi ra chiến trường. Khi tổ quốc lâm nguy,
chàng cũng sẵn sàng từ bỏ cuộc sống vinh hoa để ra chiến trường chiến đấu giết
giặc mang theo nỗi nhớ thương mẹ già vợ trẻ.
Khi
trở về, mẹ già vừa mất, đứa con nhất định không nhận mình làm cha khiến chàng
đau đớn. Hãy đặt mình vào hoàn cảnh của Trương Sinh, chúng ta sẽ lỹ giải được
vì sao chàng lại hành động như vậy. Hơn nữa, lời bé Đản rất có lý khiến chúng
ta không thể không tin có “điều gì đó” mờ ám diễn ra.
- Đêm nào cha Đản cũng đến, mẹ đản đi
cũng đi, mẹ đản ngồi cũng ngồi và chẳng bao giờ bế Đản cả.
Chỉ
có gian phu dâm phụ thì mới lén lút đi lại trong đêm. Nếu đường đường chính
chính thì làm gì phải đợi đến đêm mới đến. Còn việc không bế Đản là đương
nhiên, làm sao có thể bế bồng, ôm ấp đứa con của “tình địch được”!?
Nguyễn Dữ đã khéo léo đặt những lời nói đó vào miệng
một đứa trẻ ngây thơ. Hơn ai hết, lời của bé Đản khiến không chỉ Trương Sinh có
thể kết luận rằng: Vũ Nương đã ngoại tình.
Khi
ghen tuông mấy ai còn đủ tỉnh táo và sáng suốt!? Hơn nữa, mẹ vừa mất, vợ lại
ngoại tình, còn nỗi đau nào lớn hơn nỗi đau ấy?
Nỗi
đau đớn khôn cùng ấy tất sẽ dẫn đến hành động thiếu suy nghĩ của Trương Sinh.
Chàng không thể chấp nhận một người vợ đã thất tiết. Đó là một hành động tội
lỗi không thể tha thứ trong xã hội phong kiến. Do vậy, việc đánh đuổi Vũ Nương
hoàn toàn có thể giải thích được.
Công
bằng mà nói, cái chết của Vũ Nương có một phần lỗi của nàng. Tại sao lại chỉ
cho con cái bóng của mình và bảo đó là cha? Có người nói, việc làm đó thể hiện
mong muốn gắn bó như hình với bóng của nàng với chồng!? Nhưng một đứa trẻ lên
ba liệu có thể hiểu được ý nghĩa sâu xa đó? Thực tế đã chứng minh, hành động đó
chỉ đem đến một kết thúc bi thảm đối với nàng.
Khi
Vũ Nương quyên sinh, Trương Sinh đã đi tìm xác nàng để chôn cất. Đó là một hành
động đáng trân trọng. Nó thể hiện tình cảm của chàng đối với người vợ bất hạnh.
Vợ
đi rồi, một mình chàng lầm lũi nuôi con. Khi nhận ra nỗi oan của vợ thì mọi sự
đã quá muộn. Mái ấm gia đình của chàng đã mãi mãi không còn nữa. Chính chàng
cũng là một nạn nhân bất hạnh của xã hội phong kiến. Bi kịch gia đình ấy đâu
phải chỉ mình Vũ Nương gánh chịu. Nỗi cô đơn, ân hận có lẽ sẽ theo chàng đến
hết cuộc đời.
Được
Phan Lang báo tin, Trương Sinh đã lập đàn tràng giải oan cho Vũ Nương tại bến
Hoàng Giang. Đây là cố gắng cuối cùng của chàng để níu kéo hạnh phúc đã mất.
Chàng muốn chuộc lỗi với Vũ Nương, muốn xây dựng lại gia đình vốn rất ấm êm,
hạnh phúc.
Nhưng
những gì đã mất thì khó có thể cứu vãn được. Hạnh phúc đã tan vỡ không thể hàn
gắn.
Kết thúc câu chuyện là một khoảng trống khiến chúng ta
phải suy ngẫm nhiều điều. Tất cả các nhân vật đều phải gánh chịu bi kịch của sự
đổ vỡ. Không chỉ Vũ Nương mà cả Trương Sinh, bé Đản đều là nạn nhân. Nó cho chúng
ta một chân lý: hạnh phúc gia đình không phải chỉ do một người gây dựng và vun
đắp mà nó là sự cố gắng của tất cả thành viên trong gia đình ấy. Trong “Chuyện
người con gái Nam Xương” không chỉ bé Đản, hay Trương sinh gây ra bi kịch mà có
cả Vũ Nương.
Do vậy, khi phấn tích, đánh giá về nhân vật Trương
Sinh, chúng ta cần có cái nhìn khách quan và đúng đắn hơn để hiểu một cách sâu
sắc về điều mà tác giả muốn gửi gắm.
1 nhận xét:
like
Đăng nhận xét