Mộc Nhân (biên tập từ nhiều nguồn) -
Thân tặng các nghệ sĩ guitare Minh Đức, Đình Phương, Anh Tuấn...
cùng bạn bè Lương Sơn Bạc
Thân tặng các nghệ sĩ guitare Minh Đức, Đình Phương, Anh Tuấn...
cùng bạn bè Lương Sơn Bạc
Kỉ niệm một cuộc chơi tại Khe Lim |
Joaquín
Rodrigo (1901-1999) là một nghệ sĩ dương cầm mù. Năm lên ba, ông mắc bệnh bạch
hầu, gia đình không sớm phát hiện, nên ông bị mù đôi mắt. Năm lên tám, ông bắt
đầu học đàn dương cầm và vĩ cầm, đến năm 16 tuổi ông học thêm lớp hòa âm và
sáng tác. Ông cùng các bậc tiền bối là Isaac Albéniz, Manuel de Falla và
Enrique Granados (người đã gợi hứng cho bà Consuelo Velazquez sáng tác bài
Besame Mucho). Bốn gương mặt này sau đó được liệt vào hàng Tứ Quý nhờ công lao
làm giàu dòng nhạc cổ điển Tây Ban Nha.
Bản concerto này của ông được viết cho guitar và dàn nhạc
vào năm 1939, tại Paris. Có một điều rất lạ là tác giả Joaquín Rodrigo
đã viết một bản hợp tấu ghi ta rất đẹp rất hay, diễn đạt được tinh hoa của Tây
ban cầm cho dù đây không phải là nhạc cụ sở trường của ông. Sinh thời, ông sáng
tác sở trường bằng đàn piano chứ không
biết chơi đàn ghi ta. Nhưng nhờ cái lỗ tai thần kỳ của một người khiếm thị, nhờ
sức tưởng tượng dồi dào trong tâm trí, mà ông Joaquín Rodrigo lại mô tả được,
dù chưa bao giờ nhìn thấy, một khu vườn xinh đẹp, diệu kỳ.
Concerto
này gồm 3 hành âm - tổ khúc (mouvement):
a. Allegro con spirito : diễn đạt tình yêu đằm thắm trong tuần
trăng mật của ông với người vợ là Victoria Kamhi. Những tháng ngày hạnh phúc trong tuần trăng mật của
họ khi hai người cùng sánh đôi trên con đường ở Aranjuez. Và với những lý do
như thế, bản nhạc ra đời với tên gọi Concierto de Aranjuez.
b.
Adagio: diễn tả nỗi đau do mất đứa con đầu lòng khi đang mang thai của mình. Rodrigo đã
dành trọn cả một đêm, một mình, trong bóng tối, viết nên chương 2 concerto này.
Đó có lẽ là thời điểm đáng buồn nhất trong cuộc đời vợ chồng ông. Chúa đã không
cho ông đôi mắt, và giờ còn đem theo cả đứa bé đi. Đây là
hành âm được
biết đến rộng rãi nhất, thường được gọi là Aranjuez, mon amour (Aranjuez tình yêu của tôi), do giai
điệu tha thiết, yên tĩnh và trầm lắng của nó.
c.
Allegro gentile : diễn tả tâm trạng tìm thấy sự khuây
khỏa sau nhiều năm dài u sầu.
Đây
là một concerto khá bất thường do tác giả đã đặt cây guitar solo với âm sắc ấm
và nhỏ tiếng – nhưng không bị lấn át - đối thoại với dàn nhạc đầy đặn, hùng hậu
gồm kèn corn Anh, bassoon, oboe, horn, violin và cello. Đó là thứ tiếng nói nội
tâm sâu sắc, cá nhân giữa ồn ào bi kịch của lịch sử. Người ta tin rằng trận bom
bi thảm Guernica (1937) - trận bom đã được miêu tả trong bức họa cũng nổi danh
không kém "Guernica" của Picasso - đã có ảnh hưởng sâu sắc tới tác
phẩm.
Mở
đầu chương 2 với tiếng kèn oboa buồn bã, thổi những ký ức xa xăm, nhuốm màu u
tối, những tiếng rải nhẹ, đều đặn của guitar xen lẫn tiếng kèn như bàn tay đang
gạt những đám mây ký ức, giúp Rodrigo kết nối với ánh sáng của cuộc sống, và
trên hết cảm nhận được sự hiện hữu của Chúa trời.
Ngay
sau đó, chủ đề tác phẩm đã được hiện lên. Cây đàn guitar cất tiếng. Nó như một
lời van xin Chúa hãy giữ lại mạng sống cho vợ và đứa con đầu lòng của ông, đầy
thống thiết, nhưng không quỵ lụy. Sự đối đáp diễn ra liên tục giữa cây đàn -
người nhạc sĩ mù, với dàn nhạc - Chúa trời. Có những lúc âm thanh được cân
bằng. Có những lúc, dàn nhạc nổi lên, át hẳn tiếng đàn guitar. Cảm giác rằng
con người, khi đứng trước Chúa trời, thật là bé nhỏ...
Và
bỗng dưng, dàn nhạc im bặt. Chúa đã ngừng lại. Chỉ còn tiếng cadenza của
guitar. Sự dằn vặt nổi lên. Mọi thứ ngày càng trở nên hướng nội, và đồng thời
như tìm kiếm chút lay động từ Chúa.
Kêu gọi, nhưng không có ai trả lời. Sự im lặng đến đáng sợ
của dàn nhạc khiến cho người nghệ sĩ càng trở nên bức bách trong tâm trí. Tốc
độ, âm thanh được đẩy cao lên tới đỉnh điểm. Toàn bộ khối óc, cơ thể dường như căng
ra. Và, ngay trước cái đỉnh điểm ấy, một tiếng rải nốt bất thường vang lên đầy
đột ngột. Thân mình người nghệ sĩ dường như khẽ giật nảy lên theo tiếng rải,
dồn toàn bộ sinh lực vào trong cơ thể...
Đoạn nhạc đẩy được lên đến cao trào của cảm xúc, sự vỡ òa
của con tim, và nước mắt... Cây đàn guitar nhẹ nhàng lên tiếng. Từng nốt chậm
rãi, và lên cao. Giờ đây, ẩn dưới tiếng đàn không còn là việc giành giật sự
sống, không còn là lời van xin thống thiết nữa, mà đơn giản, đó là hình ảnh đứa
bé đang bay lên thiên đường, với kết thúc bằng những bằng âm bồi trong vắt.
Đứa bé đã về với Chúa, khi chưa kịp nhìn mặt cha mẹ mình
dù chỉ một lần...
Trong
số các bài hợp tấu dành riêng cho ghi ta cổ điển, bản Concierto de Aranjuez là
tác phẩm cực kỳ nổi tiếng. Với hơn một ngàn phiên bản ghi âm, kể cả những phiên
bản có đặt lời hay không, khúc đàn Aranjuez trong hậu bán thế kỷ XX, giúp cho
Tây ban cầm cổ điển trở nên vô cùng phổ biến.
Bản hợp tấu
trở nên nổi tiếng ngay từ lần biểu diễn đầu tiên vào năm 1940 tại nhà hát lớn
thành phố Barcelona. Giai điệu tha thiết lại càng u buồn da diết trong thời kỳ
nội chiến Tây Ban Nha.
Về sau này,
trong quyển tiểu sử viết về ông Rodrigo Joaquín, vợ của tác giả là nghệ sĩ
dương cầm Victoria Kamhi kể lại rằng : chồng bà đã viết khúc adagio trong tâm
trạng chán nản tuyệt vọng, nhưng đó là một nỗi buồn gia đình do mất mát riêng
tư. Vào thời ấy, hai vợ chồng chờ đón đứa con đầu lòng. Tác giả đã gần 40 tuổi,
khó khăn lắm mới lập được gia đình. Nhưng niềm vui làm cha sẽ không tới vì đứa
bé sinh non, chết từ khi mới lọt lòng. Nhiều năm sau đó, hai vợ chồng mới có
được một đứa con gái.
Mãi đến năm
1966, lời hát đầu tiên mới được tác giả Guy Bontempelli đặt cho khúc nhạc này
theo yêu cầu của ca sĩ người Pháp Richard Anthony. Dựa vào phiên bản tiếng Pháp
Aranjuez mon amour, tác giả Alfredo Garcia Segura đặt thêm lời tiếng Tây Ban
Nha thành ca khúc En Aranjuez con tu Amor.
Bài hát "Aranjuez
mon amour" trở thành một trong những bản nhạc ăn khách nhất trong sự
nghiệp của Richard Anthony, với hơn 5 triệu đĩa đơn phát hành trong cùng một
năm.
Từ cuối
những năm 1960 trở đi, bản Aranjuez sẽ liên tục được phóng tác chuyển dịch sang
nhiều thứ tiếng, và trong mỗi ngôn ngữ bài này có ít nhất là hai lời. Trong
tiếng Anh, có bản Follow Me do hai tác giả Hal Shaper và Herbert Kretzmer đặt
lời. Nhưng nổi tiếng hơn nữa nhất là phiên bản I Recall Spain, của hai tác giả
Artie Maren và Al Jarreau, dựa theo phóng tác nhạc jazz của Chick Corea.
1 nhận xét:
bản hòa tấu guitar này mình nghe nhiều rồi bây chừ mới biết gốc gác của hắn, 1 bản hòa tấu guitar kinh điển, đừng nói có hay không? khỏi bàn, cảm ơn MN rất nhìu...
Đăng nhận xét