348. TẢN MẠN SINH NHẬT

            Mộc Nhân – Lê Đức Thịnh                              

Kỉ niệm sinh nhật tuổi ngũ thập: 19 tháng 5 - 2013

Có ai đó đã nói: “Đời người như con đường, khi bé thơ ta chập chững tập đi, thời thanh niên ta chạy, khi về già lại tập đi…”. Trên các chặng đường đó là những chuỗi thăng trầm đẩy con người xoay tít trong những đợt sóng vô hình, để thoát ra và vươn lên mỗi người phải có kinh nghiệm, bản lĩnh và chân lý của riêng mình…

Người xưa đã đúc kết các giai đoạn của đời người:

"Thập ngũ nhi chí vu học" (Võ tượng chi niên): mười lăm tuổi thì để hết tâm trí vào việc học; điều ấy có nghĩa là thiếu thời cần tập trung vào việc học. Việc học khi còn trẻ rất quan trọng bởi “Nếu ta không gieo trồng tri thức khi còn trẻ, nó sẽ không cho ta bóng râm khi ta về già”. Người xưa cũng khái quát thành chân lí “Ấu bất học, lão hà vi” (Trẻ mà không học thì lớn lên chẳng làm được gì).

"Tam thập nhi lập" (Nhi lập chi niên): ba mươi tuổi là lúc lập thân, lập nghiệp… Nguyễn Công Trứ nói đây là lúc trả nợ cầm thư vì lúc trẻ anh đã học tức là đã vay mượn từ sách vở, từ cuộc đời, từ cha mẹ; giờ là lúc lập thân hành đạo đẻ trả nợ đời : 
               “Đi không há lẽ trở về không
               Cái nợ cầm thư quyết trả xong.” 
        Tuy nhiên không phải ai cũng có thể toại nguyện dù đã cố “chí vu học”. Trần Tế Xương “chín khoa” dùi mài kinh sử mà vẫn chưa trả được nợ đời, nợ cầm thư nên suốt đời vẫn là kẻ sĩ bất đắc chí rong chơi và ăn bám vợ : 
                “Bụng buồn còn muốn nói năng chi?
                Đệ nhất buồn là cái hỏng thi
                Một việc văn chương thôi cũng nhảm
                Trăm năm thân thế có ra gì !”

"Tứ thập nhi bất hoặc" (Bất hoặc chi niên): bốn mươi tuổi không còn mê hoặc, đã chín chắn vì có kiến thức, kinh nghiệm, chính kiến… Benjamin Franklin viết : “Vào tuổi hai mươi ý chí trị vì; vào tuổi ba mươi là sự hóm hỉnh; và vào tuổi bốn mươi là sự phán đoán” ý nói ở tuổi bốn mươi là giai đoạn tỉnh táo, sáng suốt của con người; tuy nhiên người Việt Nam thì cẩn trọng hơn nên nhắc nhở nhau “Bốn mươi chưa đui chưa què chớ khoe mình lành” và lời cảnh báo được đúc kết bằng kinh nghiệm “Bốn chín chưa qua năm ba đã tới” – Xem ra qua nửa đời người vẫn còn nhiều rủi ro ảnh hưởng đến vận hạn của mình.

"Ngũ thập nhi tri thiên mệnh" (Tri thiên mạng, trí phi chi niên): năm mươi tuổi thì biết rõ mệnh trời tức là đã nắm vững quy luật tự nhiên và xã hội, biết được xu thế của thời cuộc... Tuy nhiên ai mà chẳng nuối tiếc khi vào tuổi năm mươi. Dickens, nhà văn Anh nói: “Nuối tiếc là đặc tính tự nhiên của mái đầu bạc” (Regrets are the natural property of grey hairs.) còn Trịnh Công Sơn thì có một chút ngậm ngùi khi thấy mình đã già  “Nhìn lại mình đời đã xanh rêu”.

"Lục thập nhi nhĩ thuận" (Nhĩ thuận, hoa giáp chi niên): sáu mươi tuổi thì không còn chướng tai gai mắt; do đã thấu hiểu nhân tình nên dễ thông cảm và có thái độ khoan dung hơn. Đây là lúc mà các thi nhân gọi là “mùa thu của đời người”. Hữu Thỉnh trong bài thơ “Sang thu” đã lấy cái mùa thu của đất trời để gợi lên những suy ngẫm về mùa thu đời người: 
               “Vẫn còn bao nhiêu nắng
               Đã vơi dần cơn mưa
               Sấm cũng bớt bất ngờ
               Trên hàng cây đứng tuổi”. 
          Nhà thơ đã mượn những hình ảnh ẩn dụ từ thiên nhiên như sấm, hàng cây đứng tuổi để chiêm nghiệm rằng con người tuổi này dường như đã thấu hiểu, vững vàng nên không còn bị tác động bởi ngoại cảnh.

"Thất thập nhi tòng tâm sử dục, bất du cửu" (Cổ hy chi niên): bảy mươi tuổi là tuổi “cổ lai hy”, con người đã thấu hiểu mọi bề nên tâm và đạo đã hợp nhất, nghĩ gì hay làm gì cũng đều hợp đạo, chẳng vi phạm phép tắc. Con người thanh thản và tự tại… Dù xã hội văn minh hiên đại, người ta có nhiều cách để cải tiến tuổi thọ nhưng sống đến thế này cũng là quí lắm, cũng đáng trân trọng yêu quí những gì đã được tạo hóa ban cho.

***

            Đã vào tuổi “tri thiên mệnh”, nghiệm lại bao điều trong quá khứ để hiểu rõ mình hơn. Nhưng dù nó có tốt đẹp hay đau thương đến  đâu thì cũng là quá khứ nhưng giá trị của quá khứ phụ thuộc vào việc ta có rút ra được bài học gì hữu ích cho bản thân hay không và không ai có thể làm điều đó thay mình: “Hôm nay là học trò của hôm qua” và dù đã tri thiên mệnh nhưng cuộc đời đâu cho phép nghỉ ngơi ... nhiều thứ còn đang ở phía trước ...
             Còn lúc này thì ...

Cảm ơn quí thân hữu đã tổ chức dạ tiệc

Để chúng tôi có một đêm vui vẻ và hạnh phúc

                                                          Kỉ niệm sinh nhật 19 tháng 5