1.353. SÔNG NÚI TRÊN VAI ?

Ngày 17-2-2019, tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội), Hội Nhà văn Việt Nam đã khai mạc Ngày thơ Việt Nam lần thứ XVII với chủ đề "Sông núi trên vai" - Phần phông nền của sự kiện này được dịch sang tiếng Anh là "Mountains and Rivers on the Shoulder".

Cách dịch như vậy đã gây nên một cuộc tranh cãi, cho rằng dịch sang tiếng Anh như vậy là không đúng ... Từ ghép “Sông núi” là danh từ đã mang nghĩa khái quát, nghĩa biểu niệm, đồng nghĩa với “Quốc gia”, “Tổ quốc”, không phải là “con sông” và “ngọn núi” với nghĩa biểu thị vật thể như trong cách dịch. Chẳng hạn : cha ông, con cháu, nhà cửa, ruộng nương, rường cột, xe cộ, cây cỏ, trời đất, trăng sao… khi sử dụng đã mất hoàn toàn nghĩa biểu vật mà chỉ còn biểu niệm chung, khái quát. Như vậy “sông núi” không thể dịch thành "mountains and rivers” cũng như “đất nước” không thể dịch thành “land and water”, hoặc "nhà cửa" không thể dịch "houses and doors" ... được (???). Trong tiếng Việt hai chữ "Sông Núi" không nên hiểu là một hòn núi hay một dòng sông.

"Sông Núi Trên Vai" trùng với ý nghĩa "Gánh vác Sơn Hà".

Trong văn chương người Mỹ cũng đã từng sử dụng "Vác Núi trên đôi Vai" (Mountain on My Shoulders) để nói về trọng trách đối với đất nước nên nếu chấp nhận dịch theo kiểu của Hội nhà văn thì  chữ “shoulder” thêm "s" mới đúng (shoulders).

Cách dịch tiếng Anh như vậy không chỉ chứng tỏ trình độ tiếng Anh chưa cao mà còn phản ánh trình độ tiếng Việt, văn hóa Việt chưa sâu.

Tôi đề xuất sửa câu dịch "Sông núi trên vai" sang tiếng Anh từ "Mountains and Rivers on the Shoulder" thành: "Fatherland on my (our) Shoulders" – hy vọng đây là cách chuyển dịch tương đối phù hợp với ngôn ngữ và văn hóa Việt .