3.011. Mộc Nhân và DƯỚI NHỮNG LỚP NGÔN TỪ

    Nguyễn Minh Hùng

    Bài đã đăng trên Báo Quảng Nam, ra ngày 25/ 12/ 2023. (Link)

    Gọi Mộc Nhân Lê Đức Thịnh (MN) là “cây bút trẻ tuổi 60” cũng đúng vì khi thực sự bắt đầu viết (2015), chỉ trong 8 năm, anh xuất bản 9 tác phẩm với nhiều thể loại (thơ, tiểu luận phê bình, nghiên cứu, dịch thuật, tản văn...); trong đó, có những cuốn rất khó chơi (Bụi Trong Gió, dịch thuật, Nxb Đà Nẵng, 2016; Bob Dylan – Những Hòn Đá Lăn – Nobel Văn học 2016, nghiên cứu, dịch thuật, Nxb Hội Nhà văn, 2017; Bob Dylan – Mai Sau Biết Đến Bao Giờ – Nobel Văn học 2016, nghiên cứu, dịch thuật, Nxb Hội Nhà văn, 2018; Yesterday - 60 Năm The Beatles, nghiên cứu âm nhạc, dịch thuật, Nxb Hội Nhà văn, 2020; Aubade - Tuyển thơ Louise Glück, Nobel Văn học 2020, nghiên cứu, dịch thuật, Nxb Hội Nhà văn, 2021...).

Tìm một người viết có năng lực, sung sức, đam mê như anh ở đất này, thời điểm này, không dễ...

Cuốn chân dung văn học này có bao nhiêu chân dung? Họ là ai? Mục lục ghi 18 tác giả - tác phẩm MN viết về. Nhưng nổi bật hơn cả vẫn là chân - dung - tác - giả qua 18 bài viết khá ấn tượng và 3 bài bổ sung cho diện mạo "nhân vật chính" trở nên sắc nét hơn: một mở đầu của chính tác giả "trần tình" về phương thức tiếp cận, một của Lê Thị Ngọc Trâm "Cảm quan về sự tái sinh trong Ngẫu Khúc Chữ” và một của Huỳnh Minh Tâm hình dung "Mộc Nhân và hành trình chữ". Huỳnh Minh Tâm và Lê Thị Ngọc Trâm không chỉ thêm nét vẽ cho MN mà còn "tự hoạ" chính họ là người am hiểu văn chương, đọc một cách cẩn trọng và dõi theo từng trang viết của tác giả Dưới Những Lớp Ngôn Từ...

Trong sách này, theo quê quán - nơi ở của những chân dung được bàn đến, thì có: Đại Lộc (10), Điện Bàn, Tiên Phước, Tam Kỳ (mỗi nơi 2), Núi Thành, Hiệp Đức, Thăng Bình (mỗi nơi 1). Không nghĩ anh "ưu tiên" cho quê và cho bạn; anh cũng không cố tình chọn tác giả tiêu biểu. Anh chỉ viết về tác phẩm mình đọc kỹ hoặc nắm bắt được điều muốn nói hoặc tìm thấy duyên do nào đó dưới "lớp ngôn từ" hoặc bất thình lình muốn chơi một "ngẫu khúc chữ"... Nhờ vậy, văn phong phóng túng, không gượng ép như người mới bước chân vào lĩnh vực phê bình... Đọc gần 200 trang sách không thấy khô khan, không gặp khuôn mẫu (điều dễ mắc phải của cả những tay phê bình có nghề), dù những chân dung cất công đi tìm chưa hẳn đã thực sự là một hình tượng sáng tạo đúng nghĩa. Viết dở về một cái không dở và viết hay về một cái không hay là một phương diện đáng lưu ý của phê bình văn học.

Thử đọc nhan đề những bài viết ("Xác lá hoàn nguyên", "Có một dòng sông đã qua đời", "Dưới thảm mục những linh hồn mở ra", "Thời gian trong vườn ký ức", "Một ngày nắng rát một mùa cỏ xanh", "Chân dung bút mực", "Bình yên như những sớm mai", "Cơn mưa tím từ đỉnh vực", "Ngan ngát vị quê", "Lan man trong bàn tay mưa", "Mỏng - Những hoài niệm", "Thức cùng bóng quê", "Như giọt chuông ngân", "Trò chơi ngôn ngữ trong thơ Huỳnh Minh Tâm", "Hoa khế náu mình góc sân", "Ráng chiều chín đỏ về xuôi", "Tinh phách tỏa ra từ vòm cây", "Những thanh âm từ ký ức"...) sẽ thấy nỗ lực không theo dấu chân từng in dấu, nỗ lực đi tìm chữ để thay thế ý tưởng đi tìm, nỗ lực để "thi hoá" lối vào thế giới như một bí ẩn thi ca...

***

Văn phê bình của MN có lý luận, lý thuyết vừa làm bệ phóng cho điệu nhảy vừa giữ đôi chân không rơi khỏi sàn diễn chữ nghĩa vốn mặc định và hạn định. Những trích dẫn đúng chỗ (Paul Valéry, Jorge Borger, Gabriel Garcia Marquez, Patrick Rothfuss, Jakobson,...) không để dựa dẫm hay chứng tỏ mà tạo sự liên kết, tương hỗ và làm tăng độ rung động ở những tầng sâu vẻ đẹp ngôn từ.

MNLĐT vẫn đam mê, muốn viết và dám viết. Cứ vậy mà đi, đừng áp lực, đừng trói buộc vào nhà nọ nhà kia chi cho mệt nhoài... Không viết nữa cũng không sao. Nghe Chúa dạy: "Con tìm con sẽ gặp" và lắng nghe ca dao cũng có vẻ như đang nhắc ta về những cuộc rượt đuổi vô vọng: "Chim bay biển bắc anh tìm biển đông"...

Cứ chơi như chơi đàn. Cứ đi như phượt thủ... Đâu phải là để đến đâu!...

22.12.2023, NMH