Mộc Nhân – biên dịch
Nguyên tác: "Feelings and Emotions: The Essay", Part One (*)
Trước hết,
chúng ta phải thừa nhận việc sử dụng ngôn ngữ để diễn tả một trạng thái ngôn ngữ
là điều bất toàn, không phải lúc nào cũng suôn sẻ.
Cảm xúc là một
trạng thái tâm lý, với các từ tương đương: xúc cảm, cảm giác, tình cảm… Và cảm
xúc không phải là suy nghĩ – dù đôi khi người ta thường sử dụng từ "cảm
xúc" khi họ nói về suy nghĩ.
Cảm xúc thực tế
hơn một chút so với suy nghĩ. Tôi tin là vậy. Cảm xúc là rất thực. Chúng xảy
ra. Chúng tồn tại ngay cả khi mọi người nói rằng chúng không tồn tại. Mọi người
có thể hiểu sai cảm xúc, dán nhãn sai cho chúng, nhưng những cảm xúc tiềm ẩn vẫn
hiện hữu.
Cảm xúc rất
khách quan. Tôi có thể đo lường hay mô tả một số cảm xúc của bạn. Trong khi đó
tôi không thể làm thế với suy nghĩ của bạn. Suy nghĩ hoặc quá trình suy nghĩ có
vẻ mơ hồ hơn nhiều. Tôi có thể suy nghĩ về một điều, hoàn toàn tin vào nó rồi không
còn tin nữa.
Nhưng cảm xúc
có vẻ rất vững chắc. Tôi tin rằng thật ngớ ngẩn khi tin vào suy nghĩ và do dự về
cảm xúc. Tuy nhiên, đó có vẻ là điều mà nền văn hóa của chúng ta dạy.
Một điều tôi
muốn khuyến khích bạn làm ngay bây giờ, hãy phân biệt "feel" (cảm
giác, cảm xúc) và "think" (suy nghĩ).
"Tôi cảm
thấy rằng bạn đang lừa dối tôi." Là một câu hay, nhưng lại cực kỳ tệ bởi yếu
tố cảm xúc bị bỏ qua. Câu này phải là "Tôi cảm thấy tức giận/ tiếc nuối/ khi
nghĩ rằng bạn đang lừa dối tôi." Bây giờ “cảm giác” đã được đưa trở lại.
Và lưu ý rằng cảm giác đã bị bỏ qua này khá quan trọng.
Học cách sử dụng
từ “suy nghĩ” và tách chúng ra khỏi từ “cảm xúc”. Tôi thấy cách này giúp giải
quyết đáng kể rất nhiều sự nhầm lẫn.
***
Từ ngữ và ký
hiệu:
Từ ngữ và Biểu
tượng gợi lên Cảm xúc, từ đó gợi lên Quá trình Tư duy, chứa đầy Từ ngữ và Biểu
tượng.
Tôi nghĩ từ ngữ
là biểu tượng. Chúng có cách viết và sử dụng chữ cái, khi nói ra, chúng có âm
thanh. Các biểu tượng khác có thể không có chữ cái, chỉ có âm thanh hoặc chỉ có
cử chỉ. Đối tượng có thể là biểu tượng.
Khi học Ngữ
nghĩa học Tổng quát nhiều năm trước, tôi đã biết rằng “từ ngữ” không có nghĩa.
Con người có nghĩa và con người sử dụng từ ngữ để cố gắng truyền đạt ý nghĩa mà
họ có. Tôi nhớ rằng từ điển là một cuốn sách lịch sử về ý nghĩa mà con người đã
sử dụng một từ. Tôi đã học được cách không bao giờ tranh luận về nghĩa của một
từ, mà hãy hỏi người dùng rằng họ muốn nói gì về từ đó. Ai biết được liệu chúng
có cùng nghĩa với tôi đối với một từ nhất định không?
Điều tương tự
cũng đúng với tất cả các biểu tượng. Chúng có nghĩa khác nhau đối với những người
khác nhau. Không có nghĩa đúng cho một từ hoặc một biểu tượng. Tôi khuyên bạn
nên làm quen với ý tưởng này. Tuy nhiên, tất cả
những từ ngữ hoặc biểu tượng này đều gợi lên cảm xúc. Đúng vậy, cảm xúc đến trước,
trước cả suy nghĩ. Tôi đoán đây là cách não bộ chúng ta hoạt động khá cơ bản –
nhanh. Nếu tôi chỉ cho bạn một biểu tượng nguy hiểm, cơ thể bạn sẽ bắt đầu phản
ứng với mối nguy hiểm đó trước khi vỏ não quyết định phải làm gì. Rõ ràng là cơ
thể bạn không đợi để suy nghĩ. Nó di chuyển nhanh – gọi là TRIGGER, có nghĩa là
phản ứng nhanh, xử lý nhanh. Và nó khởi động cho một điều nào đó có thể lớn hơn
nhiều. Nó cũng gợi ý một kết nối nhưng không phải là kết nối nhân quả, nó kích
hoạt một cảm xúc.
***
Cảm xúc, Cảm
giác, Ảnh hưởng (Emotions, Feelings, Affect):
Có thể hiểu ngắn
gọn: Cảm giác (Feeling) là một sự kiện trong cơ thể một người có thể mạnh hoặc
yếu hoặc trung tính. Feeling và Emotion có thể hiểu theo cùng một cách. Tôi
nghĩ rằng chúng ta đã gặp đủ rắc rối khi hiểu ý tưởng này mà không cần phải
phân tích sự khác biệt giữa chúng.
Ảnh hưởng, tác
động (affect) là một từ thường được sử dụng để chỉ các dấu hiệu của cảm xúc mà
một người đang trải qua. Một y tá có thể ghi chú rằng cảm xúc của bệnh nhân là
kích động, có vẻ giống như "bệnh nhân thể hiện hành vi cho thấy anh ta cảm
thấy kích động". Đó là quá trình sinh hoá gây ra đủ loại thay đổi trong
não kích hoạt các quá trình suy nghĩ - chuỗi suy nghĩ.
Các sự kiện
khác nhau kích hoạt các quá trình suy nghĩ khác nhau. Khi một người tức giận, một
số phần của vỏ não bị đóng lại và những phần khác được đánh thức. Khi một người
sợ hãi, các phần khác bị ảnh hưởng. Tôi nghĩ thật hấp dẫn khi quan sát mọi người
khi cảm xúc của họ mạnh mẽ và chứng kiến những ký ức có sẵn cho họ trong một
trạng thái cảm xúc khác nhau như thế nào.
Quá trình suy
nghĩ (Thought Processes):
Tôi nghĩ về
các quá trình suy nghĩ như những chuỗi ký hiệu giống như các câu. Chúng bắt đầu,
có phần giữa và kết thúc. Đối với tôi, các đoạn văn giống như một quá trình suy
nghĩ đơn lẻ. Nếu tôi cố gắng nêu quan điểm, tôi sẽ bắt đầu, nói thêm một chút rồi
cuối cùng kết thúc. Tôi không nghĩ rằng các quá trình suy nghĩ có bất kỳ loại
thực tế nào đối với chúng. Tôi có thể nghĩ về một con voi xanh, nhưng điều đó
không làm cho con voi xanh xuất hiện. Tôi có thể nghĩ rằng bạn là một kẻ gian,
nhưng điều đó không làm cho bạn trở thành một kẻ gian.
Tuy nhiên, các
quá trình suy nghĩ chứa đầy các ký hiệu và từ ngữ. Đó là cách vỏ não của chúng
ta hoạt động và lưu trữ mọi thứ. Và những từ ngữ và ký hiệu tuyệt vời đó có thể
kích hoạt những cảm xúc mới. Và chúng ta cứ thế, ngày này qua ngày khác, trong
suốt cuộc đời của chúng ta. Thật hấp dẫn và đơn giản.
Liệu pháp
(Therapy):
Việc cho mọi
người dùng thuốc là cố gắng can thiệp vào những cảm xúc được kích hoạt bởi các
từ ngữ và ký hiệu. Giáo dục tâm lý hoặc giảng dạy, cố gắng thay đổi các quá
trình suy nghĩ được kích hoạt bởi những cảm xúc. Nó cũng cố gắng thay đổi các từ
ngữ và ký hiệu mà các quá trình suy nghĩ chứa đựng. Thay đổi hành vi thường tìm
cách thay đổi mối liên hệ giữa một từ ngữ hoặc một ký hiệu và những cảm xúc được
gợi lên.
***
Cảm xúc đơn giản
nhất - Sự hấp dẫn (Simplest of all emotions - Attraction):
Cảm xúc đơn giản
nhất là cảm xúc hấp dẫn (The simplest of
all emotions is the emotion of attraction). Có rất nhiều từ để diễn tả cảm
xúc này nhưng điều tôi muốn bạn làm là trải nghiệm nó ngay bây giờ. Hãy nghĩ về
những món ăn trong tủ lạnh của bạn và nghĩ xem chúng "thu hút" bạn
hay "đẩy lùi" bạn. Hãy nghĩ về sự hấp dẫn như một thang đo có thể đo
lường được.
Cảm xúc là một
phần của bạn, là duy nhất đối với bạn và không thể sai! Chúng chỉ là như vậy.
Cảm xúc có năm
phẩm chất riêng biệt: tính thực tế, số lượng, ý thức, nhãn hiệu và giá trị (facticity,
amount, consciousness, label and value).
- Cảm xúc là một
sự kiện trong cơ thể, nó thực sự xảy ra, có thể đo lường được. Cảm xúc không phải
là sản phẩm của trí tưởng tượng. Vì là một sự kiện, nên cảm xúc tồn tại trong
thời gian. Chúng bắt đầu rồi lớn dần và có thể giảm dần cho đến khi cuối cùng kết
thúc.
- Cảm xúc luôn
có một "lượng" (amount) hoặc cường độ nhất định. Câu hỏi không bao giờ
là bạn tức giận hay không tức giận - có hoặc không. Câu hỏi là bạn tức giận đến
mức nào. Bây giờ bạn tức giận đến mức nào? Và bây giờ? Sự giảm cường độ thường
được gọi là sự giải tỏa hoặc được nói đến như là sự nhẹ nhõm.
- Có một thành
phần nhận thức (consciousness) đi kèm với cảm xúc. Người ta có thể hoàn toàn
không nhận thức được cảm xúc đang xé toạc cơ thể. Hoặc người ta có thể không nhận
thức được cho đến khi cảm xúc đạt đến một mức độ cường độ nhất định. Hoặc một số
người thậm chí có thể đưa cảm xúc vào nhận thức của bạn. Một số người gần như
hoàn toàn không nhận thức được cảm xúc của chính mình. Một số người cực kỳ nhạy
cảm. Một sự nhầm lẫn về cảm xúc là sự khác biệt giữa cảm xúc như một sự kiện và
cảm xúc như một trải nghiệm. Một cảm xúc có thể bắt đầu tại một thời điểm và bắt
đầu ảnh hưởng đến hành vi của bạn trong khi bạn vẫn chưa nhận thức được nó. Đến
một lúc nào đó, bạn nhận thức được cảm xúc và tại thời điểm đó, nhận thức chủ
quan của bạn bắt đầu. Nhận thức đó có thể tiếp tục cho đến khi mức độ cảm xúc
đó thấp hơn một chút. Sau đó, sự kiện có thể tiếp tục trong một thời gian sau
khi bạn không còn nhận thức được nữa. Nếu tôi hỏi bạn về trải nghiệm của bạn và
tôi đo lường trải nghiệm cảm xúc của bạn, các báo cáo có thể khá khác nhau.
- Một vấn đề
khác là cảm xúc có thể biểu hiện các dấu hiệu (label) mà những người khác có thể
quan sát thấy nhưng chủ thể có thể hoàn toàn không nhận thức được. Những người
khác có thể nhận thức rõ hơn về cảm xúc của tôi. Dù họ có thể cố gắng che giấu
chúng, nhưng cảm xúc có thể khó che giấu. Chúng ta đang dán nhãn những gì chúng
ta đang cảm thấy và chúng ta có thể dán nhãn sai, điều này khá dễ hiểu bởi khó mô
tả cảm xúc một cách chính xác trong một danh sách dài các từ mà mọi người đã sử
dụng để chỉ cảm xúc.
- Giá trị
(Value): Cuối cùng, cảm xúc có giá trị trong văn hóa của chúng ta. Một số cảm
xúc là mong muốn vào những thời điểm nhất định và không mong muốn vào những thời
điểm khác. Một số cảm xúc được coi là cảm xúc "xấu". Ví dụ, tôi đã được
dạy rằng tất cả các cảm xúc chỉ "cản trở". Ngược lại, tôi đã học được
rằng cuộc sống thú vị hơn rất nhiều khi tôi trân trọng những cảm xúc chuyển động
trong tôi và những người khác.
Ví dụ: “Đói”
là một trạng thái cảm xúc, là điểm khởi đầu tuyệt vời. Nó là một sự kiện trong
cơ thể bạn. Nó đến rồi đi. Nó mạnh hơn và yếu hơn. Phản ứng hóa học của nó liên
quan đến lượng đường trong máu trong cơ thể bạn. Sau đó, "bữa tối được dọn
ra" và cơn đói đột nhiên trở nên có giá trị cao. Hoặc “Khát” - một người
có thể khát mà không nhận ra. Khi họ vào quán rượu, sẽ nhìn thấy hình ảnh nước
chảy, các sản phẩm mặn và thậm chí đồ ăn vặt để sẵn trên bàn, tất cả đều để
giúp bạn nhận thức được mức độ khát (hoặc thèm) của mình – Nó sẽ làm tăng mức độ
khát/ đói của bạn và sẽ làm tăng nhận thức của bạn về nó.
Và một lần nữa,
giá trị xã hội của việc khát/ đói khá đơn giản. Trong hầu hết các tình huống,
tôi nghĩ rằng chúng có thể chấp nhận được về mặt xã hội.
***
Có thể tóm tắt
các ý chính về Cảm xúc:
- Cảm xúc
không phải là suy nghĩ, niềm tin hay ý tưởng.
- Cảm xúc được
kích hoạt bên trong một người, không bao giờ do thế giới bên ngoài gây ra.
- Những cảm
xúc khác nhau dẫn đến những suy nghĩ khác nhau.
- Cảm xúc thực
sự xảy ra và có cường độ khác nhau.
- Cảm xúc và
cách chúng được báo cáo có thể khá khác nhau.
- Cảm xúc xảy
ra cho dù chúng ta có nhận thức được chúng hay không.
- Đôi khi, người
khác có thể nhìn thấy cảm xúc của chúng ta, điều mà chúng ta không biết.
- Xã hội có đủ
loại quy tắc xung quanh cảm xúc.
- Tất cả cảm
xúc đều hợp lệ.
------------------
(*). Reference:
Alturtle.com
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét