3.309. ĐIỂM SÁCH

 Mộc Nhân

  Trong buổi gặp nhau, café trò chuyện văn nghệ, tôi được các tác giả văn học tặng một số bản sách mới xuất bản trong tháng 9 và 10/ 2024. Xin cảm ơn các bạn. Tôi lưu lại vài dòng về tác phẩm của các bạn trong tâm thế đọc nghiêm túc - trong khi ngẫm ngợi kỹ hơn cho các tiểu luận (có thể) sẽ viết sau.

1. “Trở lại chốn xưa” của Trần Thiên Hương – tiểu thuyết, Nhà xuất bản Văn học, tháng 9/ 2024.

Nhà văn Trần Thiên Hương đã có 5 đầu sách, trong đó 3 đầu sách là tiểu thuyết viết trên nền lịch sử hiện đại. Tôi ngạc nhiên về sức làm việc của Thiên Hương trong thời gian 4 năm qua, liên tục, dày và đầy đặn: Cuốn “Tình yêu vĩnh cửu” - gần 600 trang in (mà tôi có hân hạnh đọc và edit từ bản thảo); cuốn “Trở lại chốn xưa” - gần 300 trang in (mới xuất bản tháng 9/2024)… Hiển nhiên, Trần Thiên Hương ít có trải nghiệm sống với lịch sử - chiến tranh (thời trước 1975) nhưng chị có nhiều trải nghiệm đọc tư liệu, tiếp xúc nhân vật, tìm hiểu thực địa, tự đi thực tế sáng tác… Chỉ bấy nhiêu, chúng ta đủ để khâm phục sự nghiêm túc và trách nhiệm của người viết đối với sự thật trong tác phẩm của mình...

Tiểu thuyết lịch sử hay viết trên nền lịch sử không chỉ đáng kính trọng mà còn là lời nhắc nhở thường trực về lịch sử và con người. Thiên Hương đã làm được điều ấy. Tác giả đã neo giữ câu chuyện trong thời đại của nó kết hợp với những sáng tạo, ngôn ngữ, mạch tự sự, xây dựng tính cách nhân vật… và nhắc lại những giá trị...

Đối với tôi, đọc tiểu thuyết lịch sử (hoặc viết trên nền lịch sử) nói chung và của Trần Thiên Hương nói riêng là tìm kiếm sự cân bằng giữa đọc (văn bản) – học (lịch sử) - dịch chuyển (cùng tác giả) - tìm kiếm (những điều có thể tái tạo cho riêng mình) - tưởng tượng (điều mình chưa hề trải qua) và mơ ước (vượt lên bi thương của quá khứ chiến tranh để hướng tới tương lai tốt đẹp).

Tôi không dám đánh giá tác phẩm của bạn nhưng tôi mượn câu trích của của một tiểu thuyết gia (quên tên) để nói rằng: “Chúng ta không trải qua thời ấy, không sống ở nơi ấy nhưng một người viết tài giỏi sẽ đưa chúng ta đến đó.”

2. “Áo trở màu không” của H.Man (Phạm Văn Mận) – tập thơ, Nhà xuất bản Văn học, tháng 9/ 2024.

Người Phương Tây nói: "Vương miện của văn chương là thơ ca" (The crown of literature is poetry). Tôi nghĩ, người Việt không ngần ngại tiếp lời: "Vương miện của thơ ca là thơ lục bát" - điều này hiển nhiên, không cần phải luận bàn.

Thơ lục bát của nhà thơ H.Man - Phạm Văn Mận xứng đáng một lần được trao chiếc vương miện ấy. Những gì chúng ta đọc được từ thơ anh trong số hàng trăm bài lục bát/ 10 tập thơ đã xuất bản chỉ là một phần của "tảng băng trôi", xuất hiện trên bề mặt trang giấy, trước mặt bạn.

“Áo trở màu không” là tập thơ thứ mười của anh. Hầu hết các bài thơ của H.Man đều viết theo phong cách thơ truyền thống, nhiều nhất vẫn là thơ lục bát.

Đây là thể thơ dân gian Việt Nam có từ xa xưa, tồn tại dưới dạng ca dao, dân ca truyền khẩu. Một số nhà thơ Việt Nam thời Trung Đại như Nguyễn Du đã vận dụng thể thơ lục bát trong những sáng tác để đời của mình. Các nhà thơ từ cận đại đến hiện đại và đương đại đều có những thành tựu để đời với thể thơ lục bát như Bùi Giáng, Phạm Thiên Thư, Đồng Đức Bốn, Bảo Sinh… Ở xứ Quảng, tác giả viết thơ lục bát được nhắc đến phải kể ra: Phạm Văn Mận, Nguyễn Tấn Sỹ, Hoàng Lộc…

Thơ lục bát nhịp nhàng, mềm mại với ba đặc điểm chính: vần, âm điệu, nhịp điệu thể hiện trong ngôn ngữ thơ. Vần là hồn cốt, âm điệu chữ nghĩa là da thịt và nhịp điệu là xương sống của thể thơ này.

Thơ lục bát của H.Man đảm bảo những yếu tố này, thể hiện niềm say mê, yêu quý đối với thể thơ và thành tựu trong sáng tạo tác phẩm. Nó tạo thành thi hiệu H.Man nơi xứ Quảng.

Thơ anh gần gũi, với các đề tài quen thuộc: tình yêu, quê hương, thiên nhiên, bạn bè, ký ức… Xin trích lại vài câu:

“Hỏi mùa thu ấy qua chưa? Mà nghe nước mắt như vừa chớm đông” (Khóc người dưng).

“Ở đây buồn xếp hai hàng/ Ngàn mây bay mỏi mang mang giữa lòng” (Buồn lắm mà không khóc).

“Cách nhau biết mấy dặm ngàn/ Từ trong hơi thở hồn tan lâu rồi” (Mùa xuân đang tới).

“Ngùi ngùi sợi khói đầu tay/ Mưa hay tiếc nhớ đang bày tịch liêu” (Về Phú Đa cùng mưa thu).

Anh tự nói về thơ mình là: “Con đường của buồn, vui, khó nhọc, có nỗi nhớ, niềm chờ, hy vọng và tuyệt vọng, đau khổ và hoan lạc.”

3. "Cả những ngày đã quên" của Trần Thị Thùy Vy – tập thơ, Nhà xuất bản Hội Nhà Văn, tháng 9/ 2024.

Ngôn ngữ thơ thách thức bạn đọc sẽ tạo nên vực sâu và khoảng cách tiếp nhận. Ngôn ngữ thơ bày tỏ cảm xúc trữ tình dễ tạo nên một cây cầu và sự kết nối. Thùy Vy đã chọn cách diễn đạt thứ hai trong tập thơ đầu tay của mình, "Cả những ngày đã quên"...

Một tập thơ dễ đọc nhưng khó viết lời bạt. Vì sao ?

Trước đây, khi tác giả Nguyễn Thị Minh Thùy ra tác phẩm đầu tay, tôi nói: Viết giới thiệu sách cho nhóm tác giả: trẻ - nữ - cuốn đầu tay là khó nhất. Giờ thì với Thùy Vy, chỉ còn hai cái khó là: tác giả nữ và tác phẩm đầu tay.

Áp lực hạ xuống chỉ còn 2 yếu tố nhưng độ khó lại tăng lên cũng gấp bội. ☺☺☺

Sự khen ngợi giờ đây không chỉ đúng mực và chừng mực mà là phát hiện và phát ngôn. Đối với tôi, điều này luôn thận trọng.

Tập thơ "Cả những ngày đã quên" của Thùy Vy  có nhiều đầu tư về hình thức nhưng việc chăm sóc bản in còn yếu. Chỉ 51 bài thơ nhưng sai (ít nhất) 12 lỗi ký tự chủ yếu là chính tả tiếng Việt là điều đáng tiếc.

Đó là chưa kể lời giới thiệu của Hoa Mai khi “khám tập thơ” (chữ của Hoa Mai), bên cạnh một số ghi nhận về thơ tác giả ở mức vừa phải, còn có nhiều câu viết tùy tiện. Chẳng hạn câu sau đây: “Một thuận lợi của Vy là tham gia vào chiến trường thơ khi dòng thơ hiện đại đã gần định hình, nên em không bị ảnh hưởng nhiều của dòng thơ mang tính cũ kỹ sến súa”. Người thận trọng, hiểu biết không bao giờ viết những câu “phê bình” với những từ ngữ (chiến trường thơ, khám thơ...) như thế.

Người làm sách cần nhớ câu: Mọi sai nhầm, lỗi lầm rồi sẽ trôi qua nhưng lỗi in ấn sẽ còn lại mãi mãi với thời  gian.

Lord Byron nói: "Ngôn từ - một giọt mực rơi xuống trang giấy - như một giọt sương rơi trên cỏ cây tạo ra màu xanh và những bông hoa". 

Tuy nhiên cũng có giọt mực làm lem trang giấy.