2.014. LỄ HỘI BÀ PHƯỜNG CHÀO

 

Hôm nay 25/ 2 âm lịch - Lễ hội Bà Phường Chào

Bà Phường Chào là vị nhân thần, 2 lần được triều đình nhà Nguyễn sắc phong và 2 lần lễ hội dân gian gắn liền với tên Bà (ở Chợ Được, Bình Triều, Thăng Bình, QN và Đại Cường, Đại Lộc, QN) đều được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Theo thần phả lưu giữ tại dinh thờ, Bà Phường Chào tên thật là Nguyễn Thị Của, sinh ngày 25/02/1800 (25 tháng Hai âm lịch) tại làng Phường Chào, thuộc Châu Phiếm Ái, nay là thôn Khương Mỹ, xã Đại Cường, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam.

Tương truyền, Bà Phường Chào là vị thiên tiên giáng trần. Lúc thân mẫu Bà trở dạ, ngoài trời một cơn gió quay cuồng, cát bụi mù mịt, mây trắng bồng bềnh che phủ một vùng... Bà là tiên giáng thế nên toàn thân không có xương, làn da trắng như tuyết, thơm như hoa; đi đứng khác thường (chỉ dùng hai ngón chân cái); tiếng nói trong trẻo. Bà thích mặc vải lụa điều, ưa vỗ về, nô giỡn, ca múa với trẻ em, thích hát bội và thích đua ghe. Lớn lên, Bà hành nghề bốc thuốc chữa bệnh cứu người. Ở trần gian được 17 năm, ngày 19-11 năm Gia Long thứ 16 (1817), Bà hiển linh tại đất Phường Chào. Người ta kể rằng, sau khi an táng, có một con trâu húc vào mộ Bà liền ngã lăn ra chết. Thấy vậy, ông chủ bái của làng bảo: “Trâu chết là việc tình cờ, chứ cô gái ấy có gì mà linh thiêng”. Vừa nói xong, đầu ông bỗng đau như búa bổ, vài ngày sau đột tử! Dân làng và thân quyến kiêng sợ oai linh của Bà.

Sau khi tạ thế, hồn Bà Phường Chào chu du khắp bốn phương trời và hiển linh để trừng phạt bọn quan tham sâu dân mọt nước, cho thuốc cứu độ chúng sinh, đặc biệt Bà rất yêu thương dân nghèo. Năm Tự Đức thứ 5 (1853), Bà vân du qua thôn Phước Ấm (xã Bình Triều, huyện Thăng Bình). Nơi đây vốn là rừng cây rậm rạp, nhà cửa thưa thớt nhưng cảnh trí hữu tình, trên có rừng, dưới có sông, tả hữu có núi Ngọc Châu vây quanh. Bà nảy ý muốn tụ tập người lập chợ nhằm giúp dân địa phương đỡ vất vả, khỏi phải qua sông lụy đò sang chợ Trà Đỏa (xã Bình Đào) để mua bán. Chẳng mấy chốc, thôn vắng trở thành chợ búa thịnh mậu, nhà cửa xây dựng như nơi đô hội. Sông Trường Giang ghe thuyền tới lui tấp nập, có cả đoàn ghe bầu hàng chục chiếc, tải trọng vài chục tấn, buôn hàng tận Gia Định, Đồng Nai... Dân chúng gọi đó là chợ Được (hàm ý: cầu chi cũng được!) hay chợ Bà. Nhớ ơn Bà, người dân lập dinh Bà Chợ Được. Hằng năm, ở khu vực chợ Được có lễ hội rước Cộ Bà được tổ chức rất trang trọng, diễn ra ngày 11 tháng Giêng âm lịch - ngày người dân chợ Được đón nhận sắc phong của Bà.  

Tri ơn công lao của Bà Phường Chào, hàng năm ở tỉnh Quảng Nam tổ chức 2 lễ hội truyền thống. Tại thôn Phước Ấm, xã Bình Triều, huyện Thăng Bình có lễ hội rước Cộ Bà Chợ Được diễn ra ngày l1 tháng Giêng Âm lịch. Còn tại quê nhà làng Phường Chào, nay là thôn Khương Mỹ, xã Đại Cường, vào ngày sinh của Bà (25/02 Âm lịch) có lễ hội Bà Phường Chào với các hoạt động rước Kiệu Bà, đua thuyền, thả hoa đăng trên sông, hô hát bài chòi, múa lân và các trò chơi dân gian khác.

Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã vinh danh Lễ rước Cộ Bà Chợ Được và công nhận Lễ hội Bà Phường Chào là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2020. Các lễ hội dân gian ghi dấu ấn đời sống tâm linh của người dân xứ Quảng gắn với tín ngưỡng thờ mẫu của người Việt. Các lễ hội thể hiện lòng thành kính đối với các bậc tiền nhân và mong ước cuộc sống an lành, no đủ, quốc thái, dân an. Ông Trần Văn Tân, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho biết, Lễ hội Bà Phường Chào nằm trong chuỗi các hoạt động văn hóa tiến tới kỷ niệm 550 năm “Danh xưng Quảng Nam” (1471- 2021).

Mộ Bà Phường Chào ban đầu ở làng Phường Chào (nơi đặt dinh thờ Bà hiện nay). Năm Thành Thái thứ 10 (1898), Tổng đốc Quảng Nam sợ sông đào Ái Nghĩa làm lở mất mộ Bà nên cho cải táng về làng Phước Yên. Đến năm Bảo Đại thứ 7 (1932) làng Phước Yên cũng bị sông Vu Gia làm lở gần đến mộ Bà nên phải dời mộ một lần nữa về làng Hoán Mỹ, xứ Gò Muồng (nay thuộc khu 6, thị trấn Ái Nghĩa) vào tháng 8 năm 1932. Năm 1997, lăng mộ Bà được trùng tu từ nguồn đóng góp của nhân dân. Mồng 10 tháng Giêng hằng năm, nhân dân khu Hoán Mỹ (thị trấn Ái Nghĩa) long trọng tổ chức lễ cúng Bà Phường Chào.

10 năm qua, lễ hội Bà Phường Chào được chính quyền xã Đại Cường long trọng tổ chức hằng năm vào sinh thần của Bà, ngày 25-2 âm lịch. Các trò chơi dân gian xen lẫn câu hát bài chòi, đoàn cộ rước tượng Bà rảo qua khắp các đường làng trong xã mang lại không khí hội hè cho một vùng quê.