3.410. MÙA XUÂN QUA CA KHÚC (p1)

Cứ mỗi dịp Tết đến, những ca khúc quen thuộc của mùa Xuân lại rộn ràng cất lên trong các chương trình văn nghệ mừng năm mới. Đa số các sáng tác bất hủ về chủ đề Xuân đều là những bài hát có từ trước năm 1975. 

pic by Lê Thanh Tâm

Xin điểm qua một số bản nhạc Xuân tiêu biểu:

Một trong những ca khúc xưa nhất về mùa Xuân, chắc ai cũng biết, đó là “Xuân đã về” của nhạc sĩ Minh Kỳ viết năm 1950. Với giai điệu nhịp nhàng và tiết tấu rộn ràng, bài hát miêu tả thật sống động cảnh vật mùa xuân trên cánh đồng quê Việt Nam. Nghe ca khúc này, ai cũng cảm thấy lòng phơi phới, yêu đời.

Và chắc cũng không ai mà không biết đến ca khúc vui tươi, rộn ràng không kém, đó là “Anh cho em mùa Xuân” của nhạc sĩ Nguyễn Hiền, phổ thơ Kim Tuấn:

Anh cho em mùa xuân, nụ hoa vàng mới nở/ Chiều đông nào nhung nhớ/ Đường lao xao lá đầy, chân bước mòn vỉa phố/ Mắt buồn vịn ngọn cây...

Tuy ra mắt từ năm 1962, nhạc phẩm này vẫn được nhiều người ưa thích, và tiếp tục được nhiều ca sĩ trình bày, kể cả trong giới trẻ hiện nay. Bài hát được viết theo điệu tango, nhưng cũng nhiều người hát theo điệu Cha Cha Cha khiến nó sôi động hơn.

Bên cạnh đó, có những ca khúc tuy không được phổ biến nhiều bằng, nhưng cũng là những sáng tác rất hay về mùa Xuân, như bản “Xuân Thôn Dã” hoặc “Xuân Miền Nam” của Văn Phụng. Hoàng Trọng cũng có một bài rất nổi tiếng, đó là bài “Gió Mùa Xuân Tới”; một bài khác cũng được nhiều người biết đến, do nữ ca sĩ Thu Hương từng hát, đó là bài “Gái Xuân” của Từ Vũ, phổ thơ  Nguyễn Bính và sau này cũng được nhiều ca sĩ hát. Bài “Mộng Chiều Xuân” của Ngọc Bích là một trong bài hát về Xuân theo điệu tango; Phạm Đình Chương có bài “Xuân Tha Hương” (1953). Bài này cũng rất nổi tiếng, nhưng điệu nhạc hơi buồn, vì ông nói đến lúc mới di cư vào Nam, còn nhớ về quê mẹ, cho nên được viết theo cung thứ, buồn hơn là bài “Ly Rượu Mừng”.

Theo nhạc sĩ Trần Quang Hải, cố nhạc sĩ Phạm Duy cũng là một người có rất nhiều sáng tác về mùa Xuân, mà tiêu biểu là bản “Xuân Ca”, ngoài ra còn có “Hoa Xuân”, “Tuổi Xuân”, “Bến Xuân” (bài này viết chung với Văn Cao trước 1954 nhưng hầu như chỉ để tên Văn Cao) – Bến Xuân là một bài hát rất hay, rất êm dịu, nhẹ nhàng.

Nhiều ca khúc về mùa Xuân sáng tác trước năm 75 đều phản ánh một thời kỳ chiến tranh máu lửa và gắn với người lính Việt Nam Cộng Hòa với tâm trạng  người lính xa nhà trong những ngày Tết - tiêu biểu nhất chính là “Xuân này con không về” của Nhật Ngân, gắn với tên tuổi của danh ca Duy Khánh. Nhạc sĩ Nhật Ngân viết bài này với chất nhạc đặc biệt miền Trung, ca từ cũng rất miền Trung nên khi hát đều thoát ra cái chất miền Trung; Duy Khánh là một trong những ca sĩ gốc miền Trung, nên sự chuyển tải của anh khá thành công dẫu bài hát khá buồn, ít mang theo hy vọng, thậm chí là con bỏ thây nơi sa trường. Đó là những hình ảnh rất đẹp mà anh Duy Khánh đã lột tả được và đã đem bài đó đi khắp miền Nam thời chiến.

Tuyệt đại đa số các nhạc phẩm nổi tiếng về mùa Xuân đều là sáng tác ở miền Nam trước năm 75, nhưng có một ca khúc của cố nhạc sĩ Văn Cao, ra đời sau thời điểm đó, trong nhiều năm tưởng đã bị chìm vào quên lãng, nhưng cuối cùng cũng được cho phép hát công khai và dần dần cũng trở thành bất hủ. Bài “Mùa Xuân Đầu Tiên” được Văn Cao sáng tác vào dịp Tết Bính Thìn (1976), đăng đầu tiên trong số báo Xuân, tờ Sài Gòn Giải Phóng. Nhưng lúc đó, vì lí do nào đó mà tất cả những bài hát của Văn Cao đều bị cấm hát nên không ai phối và ghi âm bài này trên kênh chính thống của nhà nước.

Không hiểu sao một bài hát trong sáng nhường ấy, yêu thương nhường ấy lại bị cấm trình diễn một thời gian, cho tới khi Liên Xô đưa bài hát này vào bảng xếp hạng 200 ca khúc hay nhất thế giới. Từ đó, bài hát đã được biểu diễn tại Việt Nam, nhưng mãi vài chục năm gần đây, nó mới chính thức trở thành một ca khúc đứng vào top đầu những ca khúc viết về ngày hòa bình thống nhất.

Sau năm 1995 (tức sau khi ông mất, gần 20 năm sau), nhạc ông mới được hát trở lại. Rất nhiều người đã nghe đi nghe lại bài hát này trên youtube, mà lần nghe nào cũng khiến cảm động, cũng dâng lên niềm hồi nhớ pha lẫn xót xa, dù bài hát chỉ nói về niềm vui sum họp, về sự bồi hồi của những đứa con lần đầu nhận biết quê hương mình, lần đầu được bày tỏ tình yêu thương với đồng bào mình, và với mọi con người nói chung. Đó chính là niềm mơ ước về một mùa xuân vĩnh hằng, một mùa xuân mà dân tộc này tìm về với nhau, bỏ qua những trắc trở đau lòng để có thể yêu thương nhau. Đó chính là mơ ước về một cuộc hòa giải hòa hợp dân tộc thực sự, hòa giải bằng tha thứ và yêu thương, nhất là bằng yêu thương. Đó là nỗi niềm thực sự của rất nhiều người Việt, chất chứa trong giai điệu dịu dàng, vỗ về,  mong ước.

Một ca khúc khác của nhạc sĩ Quốc Dũng cũng ra đời vào buổi giao thời, là bản “Điệp Khúc Mùa Xuân”, bài hát có tiết tấu nhanh, nhưng vẫn dịu dàng, thích hợp với không khí vừa náo nức vừa mơ màng của những ngày Xuân, với niềm mong ước “tình xuân ơi xin dệt mối yêu thương, từ bao nhiêu năm tình sầu muôn hướng”. Nhạc sĩ Quốc Dũng sáng tác bài này vào tháng 10/1974, nhưng sau 1975, bài hát mới nổi tiếng nhờ giọng ca Bảo Yến - vợ của Quốc Dũng. Sau khi cô hát bài này thành công, hàng chục ca sĩ đã cover và đều thành công; có lẽ tiết tấu nó phù hợp với tâm trạng giới trẻ sau 1975…

Dòng nhạc xuân Việt Nam có thể nói là rất phong phú, đó là chưa kể các ca khúc được phổ biến trong thập kỷ gần đây mà tôi sẽ chia sẻ sau. 

***

MN: bài viết có sử dụng tư liệu trên internet - RFI và các báo