CHIM TRONG LỒNG
Bản dịch thơ: Mộc Nhân
từ nguyên tác: CAGED BIRD của Maya Angelou (1)
Một con chim tự do
nhảy nhót trên lưng gió
và thả xuôi theo dòng
khi đến cuối chân trời
đôi cánh chim ngập chìm
nắng ban mai màu cam
nó cất lời kiêu hãnh
bầu trời này của tôi.
Một con chim lẩn quẩn
trong cái lồng chật hẹp
hiếm khi nhìn vượt qua
những thanh lồng giận dữ
đôi cánh bị cắt tỉa
đôi chân bị trói chặt
nó rướn cổ để hót
một ca khúc tự do.
Con chim trong lồng hót
với âm vang nỗi sợ
những thứ chưa hề biết
nhưng nó vẫn ngóng trông
tiếng chim vang thật xa
vọng đến những ngọn đồi
chim trong lồng cất tiếng
hót khao khát tự do.
Còn con chim tự do
nghĩ về làn gió khác
những làn gió thổi nhẹ
làm xao động tàn cây
những con sâu béo tròn
đang nằm im chờ đợi
trên bãi cỏ bình minh
bầu trời là của mình.
Chim trong lồng đang đứng
trên nấm mồ giấc mơ
bóng tối bỗng dội lên
tiếng thét gào ác mộng
đôi cánh bị cắt tỉa
đôi chân bị trói chặt
nó rướn cổ để hót
một ca khúc tự do.
Con chim trong lồng hót
với âm vang nỗi sợ
những thứ chưa hề biết
nhưng nó vẫn ngóng trông
tiếng chim vang thật xa
vọng đến những ngọn đồi
chim trong lồng cất tiếng
hót khao khát tự do.
***
Nguyên
tác:
CAGED BIRD (2)
by Maya Angelou
A free bird leaps
on the back of the
wind
and floats
downstream
till the current ends
and dips his wing
in the orange sun rays
and dares to claim the sky. (3)
But a bird that stalks
down his narrow cage
can seldom see through
his bars of rage
his wings are clipped
and
his feet are tied
so he opens his throat to sing.
The caged bird
sings
with a fearful
trill
of things
unknown
but longed for still
and his tune is
heard
on the distant
hill
for the caged
bird
sings of freedom.
The free bird thinks of another
breeze
and the trade winds soft through
the sighing trees
and the fat worms waiting
on a dawn bright lawn
and he names the sky his own
But a caged bird stands on the
grave of dreams
his shadow shouts on a nightmare
scream
his wings are clipped and his feet
are tied
so he opens his throat to sing.
The caged bird
sings
with a fearful
trill
of things
unknown
but longed for
still
and his tune is
heard
on the distant
hill
for the caged
bird
sings of freedom.
***
Chú thích:
(1): Maya Angelou: xem lại tại đây
(2): Bài thơ "Caged Bird" được xuất bản trong tập thơ “Shaker, Why Don't You Sing?” (1983) của Maya Angelou. Bài thơ mô tả những trải nghiệm đối lập giữa hai loài chim: một con có thể sống trong tự nhiên theo ý muốn, trong khi một con chim khác bị nhốt trong lồng. Con chim trong lồng hót vừa để đối phó với hoàn cảnh của nó, vừa thể hiện niềm khao khát tự do mà nó chưa từng có và không thể đạt được.
Hình ảnh hai con chim mang ý nghĩa ẩn dụ về sự áp bức, giam cầm
trong tương quan đối lập với tự do. Đặc biệt, phép ẩn dụ mở rộng của bài thơ có
thể được xem là khắc họa cho trải nghiệm của cộng đồng người Mỹ gốc Phi trong
quá khứ và đang diễn ra về sự áp bức, phân biệt chủng tộc ở Hoa Kỳ nói riêng,
và cũng có thể được đọc là miêu tả trải nghiệm của bất kỳ nhóm bị áp bức nào.
Phép ẩn dụ thể hiện nỗi thống khổ và sự tàn ác của sự áp bức các cộng đồng bị gạt
ra ngoài lề xã hội bằng cách liên hệ nó với nỗi đau khổ về tình cảm của con
chim trong lồng.
Tiếng hát của con chim trong lồng không phải vì nó hạnh phúc, mà
vì bất hạnh. Frederick Douglass – nhà vận động bãi nô Hoa Kỳ - đã từng nói, “Những
người nô lệ hát khi họ không vui nhất”. Qua đây chúng ta có thể liên hệ đến âm
nhạc của người da đen: đó là một biểu hiện của nỗi đau chủng tộc, kiếp nô lệ của
người da màu đã sản sinh ra các dòng nhạc Jazz, nhạc Blue...
Niềm khao khát tự do của loài chim trong lồng cũng thể hiện sự kiên cường của cộng đồng da đen chống lại sự áp bức này.
(3): "dares to claim the sky": Nghĩa đen: “dám tuyên bố với bầu trời”; nghĩa bóng: con chim tự do làm điều nó thích làm - hàm nghĩa về quyền tự do.
(4): "bars of gare": Thanh chắn giận dữ (những thanh lồng) - hàm nghĩa: con chim bioj nhốt trong lồng không có cách nào thoát khỏi những thanh lồng này.
-----------------
Bản dịch và chú thích bởi Mộc Nhân
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét