Quote: "Trí tuệ là sự hiểu biết về thiện và ác chứ không phải là sức mạnh để lựa chọn giữa hai điều đó" (Wisdom is the knowledge of good and evil, not the strength to choose between the two) - John Cheever, nhà văn Mỹ.
***
BÀN VỀ THIỆN VÀ ÁC
Mộc Nhân dịch
“On Good and Evil”, by Kahlil Gibran, from “The Prophet” - Knopf, 1923. This poem is in the public domain.
Một trong những trưởng
lão của thành phố nói, hãy giảng cho chúng tôi về Thiện và Ác.
Và người đã trả lời: Điều
thiện trong bạn tôi có thể nói, nhưng không nói về điều ác.
Vì cái ác bị
cái thiện hành hạ bởi cơn đói khát của nó?
Quả thật, khi cái thiện
đói, nó tìm kiếm thức ăn ngay cả trong những hang động tối tăm, và khi khát nó
thậm chí còn uống cả nước tù đọng.
Bạn là cái thiện khi bạn
là một với chính mình.
Tuy nhiên, khi bạn không
là một với chính mình thì bạn không ác.
Vì ngôi nhà bị chia ra không phải là hang trộm cướp; nó chỉ là một tổ ấm bị chia cắt.
Và một con tàu không có
bánh lái có thể lang thang không mục đích giữa những hòn đảo nguy hiểm nhưng
không chìm xuống đáy biển.
Bạn là cái thiện khi cố
gắng cống hiến hết mình.
Tuy nhiên, bạn không ác khi bạn tìm kiếm lợi ích cho chính mình.
Vì khi bạn phấn đấu để đạt
được lợi ích, bạn chỉ là một cái rễ bám vào đất và hút vào ngực đất.
Chắc chắn là trái không
thể nói với rễ: “Hãy giống như tôi, chín muồi, trọn vẹn và luôn cho đi sự dồi
dào của bạn”.
Đối với kết quả thì cho
đi là cần thiết, còn nhận lại là cần đến cội rễ.
Bạn tốt khi bạn hoàn
toàn tỉnh táo trong lời nói của mình, tuy nhiên, bạn không ác khi bạn ngủ
trong khi lưỡi bạn lảo đảo vô mục đích.
Và ngay cả lời nói vấp
váp cũng có thể củng cố cái lưỡi yếu đuối.
Bạn thật tốt khi bước tới
mục tiêu của mình một cách chắc chắn và táo bạo. Tuy nhiên, bạn không ác khi đi khập khiễng đến đó. Ngay cả những người đi khập khiễng cũng không lùi bước.
Nhưng bạn là người mạnh
mẽ và nhanh nhẹn, hãy chú ý đừng khập khiễng trước người què, đó là tính thiện.
Bạn tốt ở vô số cách, và bạn không xấu khi bạn không tốt. Bạn chỉ đang lảng vảng và lười biếng. Đáng tiếc là những con hươu không thể dạy được sự nhanh nhẹn cho rùa. Trong niềm khao khát cái tôi khổng lồ của mình ẩn chứa lòng tốt của bạn: và niềm khao khát đó nằm trong tất cả các bạn.
Nhưng trong một số người,
niềm khao khát đó là một dòng nước mạnh chảy ra biển, mang theo những bí mật của
sườn đồi và những bài hát của rừng cây. Và ở những nơi khác, nó là một dòng suối
phẳng lặng, uốn cong và đọng lại trước khi vào bờ.
Nhưng người khao khát
nhiều đừng nói với người khao khát ít: “Sao ngươi chậm chạp và ngập ngừng?”
Vì người tốt thật sự
không hỏi người trần truồng: “Áo của bạn đâu?” cũng như những người vô gia cư,
"Chuyện gì đã xảy ra với ngôi nhà của bạn vậy?"
-------------------
Lời bàn của Mộc Nhân:
Trong bài thơ này cũng như nhiều bài khác
trong tập “Prophet”, Kahlil Gibran mượn lời nhà tiên tri Almustafa, sống lưu
vong ở vùng đất hư cấu Orphalese trong 12 năm để thuyết giảng về nhiều chủ đề.
Dân chúng nơi đây yêu mến Nhà tiên tri
và thường yêu cầu ông chia sẻ những gì ông đã học, đọc được từ cuộc sống hay
sách vở. Nhà tiên tri không áp đặt sự
khôn ngoan của mình lên họ nhưng đưa ra những gì ông đã học được khi sống giữa
họ. Ở một góc nhìn khác, có thể xem ông là hình mẫu của người giáo viên - ông
khuyến khích học sinh suy ngẫm về ý tưởng của mình và đạt được sự hiểu biết của
riêng mình chứ không áp đặt.
Khi trả lời về chủ đề Thiện và Ác, Almustafa có
những gợi ý khá rõ, trong đó nhấn mạnh Cái
ác là cái thiện đã bị hư hỏng bởi cơn đói khát tâm linh. Nó còn được xem
xét trong tương quan với hoàn cảnh, ứng xử với mọi người, thái độ đối với bản
thân… Trong đó, lòng tốt nằm ở sự khao khát phát triển cái tốt và chúng ta cũng
đừng vôi phán xét người khác rằng tốt hay xấu…
Kahlil Gibran, thông qua nhà tiên tri, là bậc
thầy trong việc sử dụng nghịch lý để tiết lộ những mối quan hệ tiềm ẩn và quan
trọng giữa các yếu tố dường như mâu thuẫn với nhau. Gibran, qua giọng nói của
Almustafa, khẳng định thiện và ác là những mặt khác nhau của cùng một sự việc. Để
minh họa sự trong sạch không thể hư hỏng của điều tốt thiết yếu này, Almustafa
so sánh trái tim con người với một ngôi nhà bị chia cắt. Mặc dù nó có thể chứa
đựng những tên trộm, nhưng nó vẫn là một ngôi nhà trong đó những người ở trong
đó, dù tốt hay xấu, chỉ xung đột với nhau. Câu nói của nhà tiên tri: “Bạn không
xấu khi bạn không tốt” mở ra một góc nhìn tốt đẹp về mặt tinh thần, mỗi người đều
có cơ hội phát triển về điều tốt đẹp, và điều tốt đẹp tồn tại trong lòng khao
khát cố gắng.
* References:
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét