2.353. CHOPIN, GIỌT MƯA VÀ TIẾNG THU

   Hoài Dịu - nguồn: RFI

Thiên nhiên cứ đeo đẵng hoài dòng thời gian vô định. Ấy là khi cỏ cây bắt đầu tự trang điểm lên mình những gam màu dịu dàng và bàng bạc. Vài hàng dương liễu trở nên ủ rũ hơn vì nhạt nắng. Và lúc này đây, ta đang nghe tiếng thu, rồi chợt nhớ từng giọt mưa thầm lặng vọng về từ bản prélude số 15, opus 28 của Frédéric Chopin.

Bản nhạc rất hợp với thời khắc này, minh họa tuyệt vời cho ranh giới thu mong manh, giữa niềm vui của mùa hè rực rỡ và hơi thở u sầu của ngày đông giá lạnh.

Khúc dạo đầu số 15 (prélude No 15) mang tên "Giọt Mưa" là một trong những cảm xúc nằm trong tập 24 prélude của nhà soạn nhạc người Ba Lan, Frédéric Chopin. Hai mươi bốn bản, đôi khi rất ngắn gọn, họa nên những mảnh vỡ của bóng tối và những không gian ngập tràn ánh sáng trong thế giới nội tâm của ông. Đó là thứ âm nhạc nhẹ nhàng, đam mê nhưng bấp bênh, dễ vỡ, giống như cánh chim chao lượn trên bờ vực sâu thăm thẳm.

Khúc dạo đầu “Giọt mưa” nói với chúng ta điều như vậy. Âm nhạc bắt đầu bằng đường giai điệu ngọt ngào, vỗ về nhưng lẩn quất đâu đó một sự bất động chưa thể gọi tên. Nốt la giáng trì tục, được nhắc lại liên hồi ở bè tay trái tụ dần thành từng đám mây đen, dai dẳng đầy lo ngại. Sự bất động nay đã thành hình hài, với cường độ ngày càng lớn, hóa nên trận giông bão ngút trời. Ở đây Chopin đã dùng hợp âm dày và mạnh, tiết tấu đều đặn, kiên trì với nốt la giáng, lặp đi lặp lại như muốn đưa người nghe tới tận cùng bờ vực sâu kia.

Nhưng rồi, khoảng lặng đã quay trở lại. Âm nhạc xuất hiện nét giai điệu ban đầu. Đây đó le lói những tia nắng còn rụt rè. Những giọt mưa cuối cùng làm nốt nhiệm vụ mà tạo hóa giao cho, rồi gieo mình thanh thản vào đất mẹ. Nốt la giáng trì tục vẫn còn đó, nhưng giờ đây sao trở nên dịu dàng và bình yên đến vậy.

Frédéric Chopin đã trải qua khoảng thời gian khá dài và hạnh phúc bên người bạn đời George Sand, nữ văn sĩ người Pháp, tại Majorque (quần đảo Baléares , Tây Ban Nha). Nơi đây, Chopin đã cho ra đời khá nhiều bản prélude mà theo các nhà nghiên cứu, khúc dạo đầu mang tên "Giọt mưa" nằm trong số đó.

Trong “Câu chuyện của đời tôi”, George Sand viết : “Chính nơi đây (Valldemossa, Majorque), anh ấy đã sáng tác những khúc nhạc ngắn tuyệt đẹp nhất với tựa đề rất khiêm tốn mang tên những khúc dạo đầu.

Đó là một đêm mưa não nề, anh ấy uể oải đếm từng giọt nước nặng nề rơi không dứt xuống mái hiên, nó có tác động kinh khủng vào tâm hồn của anh. Chúng tôi đã để anh ở nhà một mình trong tâm trạng không tốt. Hôm đó, tôi và Maurice đi Palma để mua vài nhu yếu phẩm cần thiết. Cơn mưa đổ về, trào dâng như thác ; chúng tôi phải vật lộn tới sáu giờ đồng hồ để trở về từ tâm lũ, và tới nhà lúc nửa đêm (…) Anh ngồi đó, gần như đóng băng, tuyệt vọng trong tĩnh lặng, lúc ấy anh đang chơi bản prélude của mình trong nước mắt (…).

Trong cơn bão giông hôm đó, lúc chờ đợi vợ con trở về, Chopin đã hồi tưởng những hiểm nguy đang xảy ra với họ. George Sand viết: "Anh ấy nói với tôi rằng, anh đã nhìn thấy điều đó trong mơ, đến độ không phân biệt được giấc mơ và thực tại nữa. Chopin bắt đầu ngồi vào đàn, tưởng như chính mình cũng đã chết. Anh thấy mình đang bị dòng nước cuốn đi nuốt chửng ; những giọt nước nặng nề, băng giá rơi xuống lồng ngực. Và khi, tôi chỉ cho anh nghe thấy âm thanh của những giọt mưa đang rơi trên mái, Chopin phủ nhận là đã nghe thấy chúng (…) Bản nhạc của anh đêm ấy, đúng là đầy ắp những giọt mưa, vọng xuống từ mái hiên nhà, ngấm sâu vào trí tưởng tượng, vào tiếng đàn của anh qua những giọt nước mắt rơi từ trên trời xuống trái tim".

Câu chuyện của George Sand thật thơ và thật xúc động. Nhưng tiếc thay, bà đã không nói chính xác đó là bản prélude nào. Vì trong số 24 prélude của Chopin, có nhiều bản cùng mang hình tượng "Giọt mưa" như bản prélude số 6, số 8, số 15 hay xa hơn là số 17, số 19.

Vậy nên, nhiều nhà nghiên cứu âm nhạc đã mở ra các cuộc khảo cứu. Một trong số chuyên gia về Chopin, Jean-Jacque Eigeldinger, đã viết một bản nghiên cứu khá dài về chủ đề này. Ông bắt đầu bằng việc đối chiếu mốc thời gian ra đời của những bản prélude kể trên với thời điểm xảy ra cơn bão ở Valldemossa, cũng như thời điểm chiếc đàn dương cầm của Chopin được chuyển đến Majorque.

Sau khi chiếu rọi nhiều góc độ và phân tích đầy đủ các tiêu chí, ông khẳng định bản prélude số 15 chính là "Giọt mưa", đặc biệt không thể lẫn vào đâu được bởi sự lặp lại đầy ám ảnh của nốt Ab (có lúc là Sol #) từ đầu cho đến cuối tác phẩm.

Một không gian ảm đạm, một tâm trạng u sầu, một tiếng đàn xa xôi như giọt mưa thu, thánh thót bên khung cửa, là tiếng chim hót dưới tán lá vàng ẩm ướt, là những cánh hồng phai rơi nhẹ trên lối. Tất cả đủ để vẽ nên hình hài của nàng thu đa cảm và quyến rũ. Nàng ý nhị và sâu kín tựa khúc dạo đầu « Giọt mưa » của Chopin vậy. Cả hai như đã tìm thấy tri âm. « Giọt mưa » và mùa thu đã thực sự làm mê say, tan chảy trái tim con người.

Nguồn RFI đã dẫn.