2.371. TẢN MẠN CÀ PHÊ

     Mộc Nhân

Hôm nay viết một cái gì đó về café có thừa không? Chắc chắn là có vì nhiều người đã viết về nó cho những mục đích khác nhau: tản văn, ghi chép, giới thiệu, quảng cáo… Nhưng cũng có thể là không thừa vì café tuy chung và phổ biến nhưng nó riêng biệt như ký ức, như tình nhân, như bạn bè, như sở thích… 

Cafe gắn bó gần gũi nhưng đôi lúc lại thay đổi khẩu vị hay cách thưởng thức: từ nóng sang đá, từ đen sang nâu, từ ngọt sang nhạt, từ độc ẩm sang quần ẩm… Có lẽ vì điều này mà một quán café nổi tiếng ở thành phố Bảo Lộc đã lợi dụng để tuyên bố rằng sẽ không có ly café thứ hai tại quán này – ngụ ý mỗi ly café nơi đây được pha chế theo một cách ngẫu hứng khác nhau và giá tiền cũng khác nhau, mà nghe nói có ly café từ vài trăm ngàn đồng đến cả triệu.

***

Café sáng – nói như Drew Sirtors: “là thứ tốt nhất để giội lên bình minh” (Coffee is the best thing to douse the sunrise with)

Café trưa để thư giãn và nhận thấy: sau một buổi lao động chúng ta vẫn còn ngón tay để khuấy café.

Café tối để cảm nhận: “đen tối như ác quỷ, nóng bỏng như địa ngục, trong lành như thiên thần, ngọt ngào như tình yêu” (Black as the devil, hot as hell, pure as an angel, sweet as love.)

Bất cứ lúc nào, trạng thái của café là không sặc sỡ để gây chú ý, không ngọt ngào để xu nịnh, mà nó tồn tại để mang lại cho chúng ta một điều gì đó cần khám phá, chiêm ngẫm và hướng nội.

Giờ đây, trong mỗi chúng ta, cà phê không còn là một cái gì đặc biệt nữa. Quán cà phê mở ra quá nhiều: chỗ ngồi thoải mái hợp lí; âm thanh và âm nhạc hợp thính; các em trẻ đẹp phục vụ hợp nhãn; giá cả đủ loại từ  bình dân quán cóc cho đến sang trọng đẳng cấp nhưng nhìn chung là hợp túi tiền …

Tuy nhiên có một điều khá nghịch lý - nó có vẻ giống cuộc đời của chúng ta, chạy theo cái vẻ ngoài: chỗ ngồi, view đẹp, đám đông, nhân viên phục vụ xinh đẹp hay bộ ly tách… mà bỏ lỡ cơ hội thưởng thức phẩm chất thực sự của tách cà phê.

***

Bạn bè gặp nhau thì “đi cà phê nhé”; với người yêu thì “cà phê đi em !”; đàm phán giao dịch cũng mời nhau “đi cà phê rồi hẳn tính sau”; cô đơn quá cũng nhâm nhi cà phê mà đông vui cũng chọn quán café để tao ngộ. Nói chung vui cũng cà phê, buồn cũng cà phê, làm ăn cũng cà phê, thất nghiệp cũng cà phê, được tình cũng cà phê, thất tình cũng cà phê… tất thảy đều hợp với cà phê.

Nhưng thường thì uống cà phê gắn liền với cà kê mới thú; cà phê gắn với đê mê thì thích; cà phê gắn với ê chề ủ ê thì thấm – nhất là khi thất vọng, thất bại, thất tình, thất thần - để nghĩ ngợi.

Ít ai nghĩ tới việc uống một li cà phê để giải khát - dù lúc đó có cảm giác khát thật sự mà  dường như uống để thư giãn, chuyện phiếm; đôi khi chỉ để chẳng làm gì, thích ngồi quán xá, vậy thôi.

Nhìn cung cách uống cà phê ở từng vùng miền mà cảm nhận được cái tâm lí, tính cách của con người – dù chỉ là tương đối.

Người Sài Gòn có kiểu uống cà phê bằng ly cối, hương vị cà phê chẳng còn đậm đà, độ ngọt nhiều, đá nhiều. Do khí hậu miền Nam nóng quanh năm, người ta coi cà phê như một thức uống giải khát; do nhịp sống Sài Gòn hối hả nên họ thưởng thức cà phê cũng rất nhanh. Lâu dần thành một phong cách “cà phê Sài Gòn” – gói gắm được cái thoáng thông, rộng lòng, cởi mở của người miền Nam, lan ra cả nước. Vậy nên ngồi quán cà phê ở Quảng Nam vẫn có thể gọi “cho một ly cà phê Sài Gòn” là được phục vụ đến no nước – đôi khi cũng thú vị. Người miền Trung thích ngồi café cóc – vừa bình dân, giả rẻ tiền vừa dễ ngắm nhìn.

Người Hà Nội lại chuộng cà phê nguyên chất đậm đà, người ta coi cà phê như một thức uống để vừa thưởng thức vừa nhâm nhi nên thời gian cho một chầu café khá là lâu.

Còn người Trung dễ tính nên dung hòa cả hai phong cách thưởng thức café nói trên. Mỗi cá nhân cũng tùy thời điểm mà chọn café Sài Gòn hay café đậm chất; quán sang trọng hay quán cóc vỉa hè… nhưng tuyệt đối không phí tiền cho những ly café háo danh.

Tất nhiên, như tôi đã nói trên, đây chỉ là những quan sát tương đối. Mỗi vùng miền đều sẽ có những đặc trưng về con người, chính sự khác biệt ấy tạo nên sự phong phú cho ẩm thực nói chung và cho văn hóa cà phê như hiện tại.

***

Ngồi nhâm nhi một ly cà phê mà không nhớ nổi ly cà phê đầu tiên của mình bắt đầu từ lúc nào. Hình như năm học lớp đệ thất (lớp 6 ngày nay) thì phải. Khi theo ba vào quán nước, ba gọi cà phê và mình cũng bắt chước ba: “con cũng cà phê - cà phê đen đá”. Ba không nói gì, không cản, để cho mình thử và mình đã uống vài hơi là xong như uống nước giải khát! Dường như lúc ấy mình kìm nén khi lần đầu biết đến cái vị đăng đắng pha lẫn với ngòn ngọt của cà phê để chứng tỏ mình là người đã lớn!

Và nhiều năm sau đó, đã biết tự tin hơn khi ngồi nhâm nhi cà phê với bạn nữ dù lóng ngóng để những giọt nâu sánh rơi rớt trên tay, vấy trên áo trắng học trò mà nuối tiếc.

Khi là sinh viên mới biết mình ghiền cà phê lúc nào không hay và từ đó cà phê chảy trong huyết quản, đồng lưu với máu, đồng hành với đói cơm, đồng cảm với những chiều cô đơn, những đêm lang thang, những ngày lang bạt kì hồ và đồng điệu với những bản nhạc nghe trong quán.

Quá nửa đời vẫn không xa rời thứ nước bí ẩn như đêm đen, sóng sánh như mắt tình nhân, ngọt như lời tình… cũng có khi lễnh loãng vô nghĩa trống rỗng tiếc nuối như khi uống xong ly café lại  rót thêm chút nước lọc để mót những hương vị còn sót lại trước khi rời đi. Nhưng nó mãi là ký ức khó quên nơi góc hẹp quán nhỏ gắn vời thời cơ hàn trai trẻ.

Dù nhiều khi nó đã khuất chìm giữa đời sống trầm phù này nhưng vẫn khắc khoải bung lung mỗi khi nhớ lại.

***

Nhà văn Jenő Rákosi (1842 - 1929), người Hungary trong một cuốn tiểu thuyết có viết câu “Những người tài đều dành một phần tuổi trẻ ở quán cafe”. Một câu đọc lên nghe có vẻ thích vì nó kích thích cái tôi của những gã hay ngồi quán café nhưng chắc chắn  đó là một câu trích không đúng hoàn toàn, nó có ngụ ý khác tùy bạn suy diễn - trong đó có nội dung tôn vinh giá trị tinh thần của café. 

Những ai là sinh viên sư phạm, sinh viên Bách khoa Đà Nẵng thập kỉ 80 ở thế kỉ trước chắc không thể nào quên quán cà phê của thầy Long ở Hòa Khánh. Quán nhỏ, lối đi hẹp, bàn thấp kê san sát, ghế gỗ hay chỉ đơn giản là những khúc cây thay ghế mà lúc nào cũng đông khách, toàn là khách sinh viên. Những thằng sinh viên ốm đói nheo nhóc vạ vật miếng cơm bao cấp lưng bữa trong kí túc xá nhưng lại cảm thấy ấm tình khi ngày đôi bận lượn lờ trong quán cà phê, ngồi gác chân bợm bãi phách lác, mắt lim dim nghe nhạc như những tên dở hơi... Cảm thấy mãn nguyện vì được thưởng thức không khí quán cà phê như một thứ xa xỉ thượng thặng.

Tiền nong có bao lăm nên chẳng hao mòn mấy nhưng thời gian hao mòn tuổi trẻ thì nhiều - nhiều đến phung phí mà chẳng nuối tiếc gì…

Xúm xít năm bảy đứa chỉ với một vài ly cà phê cho phải phép với chủ quán để nghe nhạc và uống trà miễn phí.

Cà phê nhỏ giọt ấm, bạn bè chia nhau vài hớp lấy thảo để nhấm nháp sắc nâu thơm lừng mà đen thui một thuở. Thảnh thơi ngồi nghe những ca khúc như thánh ca của ABBA, những giai điệu ma mị của Bee Gees, những tiếng guitare lead cầu kì của Scorpion, và đã đời với những hòa âm lạ lẫm thẳm sâu của The Beatles… để nó lặm vào mình từ lúc nào không biết.

Và điều thú vị nhất với tôi là những người bạn thân nhất, mãi giữ được quan hệ cho đến hôm nay là những người bạn café thời trai trẻ - tại nơi mà chúng tôi không phải bạn học, không là bạn sinh viên nhưng là bạn café để có thể ngồi chung, tán chuyện, cho nợ hay chiêu đãi...

Và dường như chúng tôi có cảm giác mắc nợ.

Chúng tôi mắc nợ Thầy Long, người chủ quán café đã bao dung với đám sinh viên đói ăn, khát uống, thèm nhạc và cù bơ lãng tích ngay trong đời sống tinh thần của mình.

Mắc nợ những ấm trà miễn phí bù đắp thay cho thùng nước uống lềnh bềnh váng phèn vàng nơi bếp ăn tập thể mà vẫn say sưa chờ đợi đến khi nghe xong ca khúc “I’ll meet you at midnight” (Smokie).

Mắc nợ chỗ ngồi gắn với lúc “cut course” chuồn học khi nghe rền rĩ “Triết học biện chứng” chán phèo, cảm thấy không gì an nhiên bằng nghe “Let it be” (TheBeatles) mà tạm dịch vui là "kệ mẹ nó"!

Mắc nợ những bài  ca một thuở mà mãi sau này nó mãi ám tượng theo đời sống âm nhạc của mình - chẳng hạn như một trong 20 bản nhạc hay nhất của thế kỉ XX, bản “Yesterday” của The Beatles.

Mắc nợ những ly cà phê kí sổ chưa trả được vào tận ngày ra trường mà giờ đây muốn đền trả gấp trăm ngàn lần cũng chẳng ai nhận khiến lòng mình tưởng như ngày hôm qua “Yesterday once more” (The Carpenter).

Mắc nợ những mối tình sinh viên gắn với nhởn nhơ cà phê quán nhỏ trong giai điệu trữ tình của ca khúc “How deep is your love” (Bee Gees)…

Chợt nhớ mấy câu thơ của Du Tử Lê mà Phương Điên thuộc lòng và hay đọc:

   “Thế kỷ chúng tôi trót buồn trong mắt
   Dăm bảy nụ cười không đủ xóa ưu tư
   Cửa địa ngục ở hai bên lồng ngực
   Phải vác theo trăm tuổi đường dài
   Nên có gởi cho ai vài giọng nói
   Cũng nghe buồn da diết chạy trên môi
   Năm ngón tay có bốn mùa trái đất
   Chúng tôi cầm, rơi mất một mùa xuân
   Cất tiếng đòi to, tiếng đòi rơi rụng
   Những âm thanh làm sẹo ở trong hồn.”

   Nhưng có điều lạ là những món nợ ấy nó cứ bềnh bồng mãi khiến mình thấy vui hơn vì nó là một phần không thể thiếu trong đời sống tuổi trẻ đã qua - dù khổ nhục nhưng đầy trải nghiệm mà không dễ có bao giờ.

Và giờ đây ta lại thêm nợ em. Nợ những ly cà phê chưa mời, nợ những chỗ chưa cùng ngồi, nợ những giai điệu chưa cùng nghe, nợ những vòng tay chưa ôm ấp và những nụ hôn chưa tới... Thì em hãy cùng ta nghe lại ca khúc "Imagine" của The Beatles để tưởng tượng vậy.

Thế thôi, biết nói sao cho em hiểu nhỉ, nghe thêm ca khúc “How can I tell her” (của Lobo) em nhé.

***

Quán cà phê với những bài tình ca kinh điển, những người nghe thực sự bây giờ đã hiếm thật rồi. Chỉ có quán xá sang trọng để chìu thượng đế với những remix tạp nham ồn ào, những video sôi động hay để dõi theo màn hình bóng đá, phim hành động.

Thật khó để tìm một góc nhâm nhi thanh thản với vài ba người bạn hay đôi khi chỉ một mình hoài niệm quê quán tôi xưa và nhận ra rằng mình đã thuộc về một thời xưa cũ.

Có lúc đâu đó, trong quán xá chộ rộ cũng bắt gặp một vài ca khúc Trịnh Công Sơn với giọng ca mượt mà của Khánh Ly nhưng dường như nó chẳng vớt vát được gì trong tâm khảm mình bởi thấy lạc lõng, trần tục bất chợt như thảng thốt của Bùi Chí Vinh: “Uống ly cà phê trong quán cóc/ ngẩng đầu lên và ngó ra đường/ các em thất tiết nhiều hơn trước/ bộ ngực nào cũng nhuốm phong sương”.

Mình đã cũ thật rồi, lạc lõng quá.

Nhưng luôn cảm thấy bình yên thanh tịnh trong góc của mình mỗi khi uống ly café và nghe bản nhạc nổi tiếng “Sad cafe” của ban nhạc The Eagles với dòng ca từ đẹp:

“Ngoài trời rực ánh đêm, mưa rơi nhẹ thành vệt tràn trên đại lộ cuốn trôi mọi thứ. Quá khứ khẽ gọi và tôi nhớ lại thời gian chúng ta đã trải qua bên trong quán cà phê buồn. Dường như nó giống một nơi linh thiêng được bảo vệ bởi ân sủng khác thường. Chúng tôi hát vang về những điều không thể nói. Chúng tôi là một phần của đám đông cô đơn bên trong quán cà phê buồn. Vài giấc mơ đã thành hiện thực, vài giấc mơ trôi qua, vài giấc mơ còn ở lại bên trong quán cà phê buồn. Có lẽ thời gian đã vẽ nên những khuôn mặt mà tôi hồi tưởng. Nhưng nhiều thứ trong cuộc sống này thay đổi rất chậm hay chúng chưa bao giờ thay đổi. Cớ gì em lại không gặp tôi lúc nửa đêm, trong quán cà phê buồn…” (Mộc Nhân lược dịch ca từ bài hát "Sad Cafe" của The Eagles).

Mộc Nhân