Thơ ngắn (đoản thi, short
poems) – đúng như tên gọi của nó, tiêu chí đầu tiên là ngắn. Ngắn nhất là 2
dòng như ca dao Việt Nam, hoặc 3 dòng như thể Haiku Nhật Bản, 4 dòng như
thể Thất ngôn tứ tuyệt hoặc Ngũ ngôn tứ tuyệt của Trung Quốc, hoặc 5 dòng như thể Tanca Nhật Bản… Tất
nhiên, khái niệm “thơ ngắn” ở đây không chỉ nói về số dòng thơ mà bên cạnh đó còn có
những qui định chặt chẽ về số chữ trong mỗi dòng hoặc toàn bài kết hợp với đặc điểm về vần,
nhịp... Bài này không bàn đến những vấn đề đó.
***
Các nhà thơ Âu - Mỹ cũng viết thơ ngắn khá nhiều nhưng hình như không có một tên gọi cụ thể
cho một thể thơ ngắn nào đó, mà chỉ có một cụm từ chung là “Short poems” để chỉ
các bài thơ ngắn từ 2,3 dòng đến khoảng trên dưới 10 dòng. Ở đây tôi chỉ nói đến dạng thơ ngắn này – tức là ngắn về hình thức – chứ không nói đến một số thể thơ
khác có những qui định về câu chữ, vần nhịp như Sonnet (Châu Âu), Para-rhyme (Mỹ), Ode (Arab)…
Với thơ ngắn thì chỉ trong một vài câu thơ, chúng ta có thể nắm bắt được vô số cảm xúc về những phức tạp của cuộc sống ở dạng thức cô đọng nhất. Những bài thơ ấy không chỉ mang đến cho chúng ta một cửa sổ vào trái tim của nhà thơ, mà nó còn buộc chúng ta phải khám phá thế giới nội tâm và những khao khát của chính mình. Nó có thể kích hoạt những khoảnh khắc nhận thức sâu sắc về bản thân hoặc đưa bạn đến một địa điểm và thời gian khác, mở rộng tầm nhìn của bạn về thế giới xung quanh.
***
Dịch thơ ngắn tiếng Anh
sang tiếng Việt theo tôi là một thách thức của người dịch bởi đôi khi người
dịch không chỉ chuyển tải ý thơ (dễ) mà còn giữ được cái hay của nguyên tác qua
một số dạng thức chơi chữ điệp âm, đồng âm, phi cấu trúc ngôn ngữ (unstructured)…
và nhiều điều tinh tế, đa dạng khác của ngôn ngữ (khó) mà sự hiểu biết của chúng ta (tôi, người viết bài này) là giới hạn.
Và tôi dịch vài bài “Short
Poems” tiếng Anh trong phạm vi khả năng của mình - nếu có gì sai sót hoặc hiểu không đúng mong bạn bỏ qua hoặc góp ý qua thẻ "nhận xét" ở cuối bài đăng.
1. WAR - Mariana Llanos (1)
War
War Motive động cơ
War Marvel
War Mother mẹ
War Martyr tử vì đạo
War Mourning tang tóc
War Money tiền
War Monger con buôn
War Murder sát nhân
War Monster quái vật
War Monster
War Monster
Monster
----------
CHIẾN
TRANH - bản dịch của Mộc Nhân:
Chiến tranh
Chiến tranh trang trí
Chiến tranh tài tình
Chiến tranh tái sinh
Chiến tranh thánh tử
Chiến tranh tang tóc
Chiến tranh tiền tệ
Chiến tranh tài phiệt
Chiến tranh tiêu diệt
Chiến tranh thú tính
Chiến tranh thú tính
Chiến tranh thú tính
thú
tính
------------------------
Chú thích:
(1) Mariana Llanos là một nhà thơ nữ người Peru sinh ra tại bang
Oklahoma, hiện đang sống tại Hoa Kỳ. Cô đã xuất bản một số cuốn sách dành cho
trẻ em, cùng với vài tập thơ và có các giải thưởng thơ Mỹ.
* Bản dịch này khó ở chỗ
bên cạnh việc chuyển tải ý nghĩa ngôn từ còn phải giữ được nghệ thuật chơi chữ
điệp âm đầu trong tất cả các dòng thơ (nguyên tác âm "M"). Vậy nên nếu dịch được ý thì mất chữ và
ngược lại được chữ thì mất ý. Người dịch đã sàng lọc qua tiếng Việt và chọn
giải pháp khả dĩ nhất là chọn các từ tiêu biểu trong trường nghĩa của nguyên
gốc kết hợp với chọn điệp âm “T” để đáp ứng mối tương quan giữa bản gốc và bản
dịch. Và không có gì là hoàn hảo cả.
Nguồn nguyên tác và thông tin tác giả: tại đây
***
2. SKINT VALENTINE - by Tom
Pickard (2)
what we have is
what
there is
and
who we are
and
who we is
is
love
-------------------
VALENTINE
NGHÈO - bản dịch của Mộc Nhân:
Điều
chúng ta có
Thứ
đang tồn tại
Và
chúng ta hiện hữu
Cái
còn lại là
tình
yêu
------------------
Chú thích:
(2) Tom Pickard sinh năm 1946 ở Newcastle, Anh, bỏ học ở tuổi 14 nhưng lại nổi tiếng với các tập thơ High on the Walls (1967), An Armpit of Lice (1970)… Nhà phê bình Eric Mottram đã nhận xét trên tạp chí Primary Sources: "Ông là một trong những nhà thơ Anh, Mỹ xuất sắc nhất đã đọc vào thời điểm mà họ chưa từng được nghe ở những nơi khác". Sau này Pickard ghi trong hồi ký: "Tôi đã dành phần lớn thời niên thiếu và thanh niên, tận dụng thời gian dài thất nghiệp để phát triển một số kỹ năng viết lách dưới sự dạy dỗ hào phóng của Basil Bunting - nhà thơ người Anh... và đã trau chuốt chủ nghĩa khách quan của mình để tạo ra những bài thơ hay nhất"...
* Bản dịch này khó ở việc chuyển tải ý nghĩa ngôn từ được tác giả vân dụng khá đặc biệt qua cách sử dụng nhiều động từ to be ở thì hiện tại nhưng lại diễn đạt nhiều nghĩa khác nhau. Và ở câu cuối, việc vận dụng unstructured - ungrammatical (một phi cấu trúc - sai ngữ pháp) trong câu “who we is” để biểu thị cái đơn nhất còn lại thuộc về chủ thể. Và tất nhiên đây là cách cảm hiểu của người dịch, có thể là không hoàn hảo.
Nguồn nguyên tác và thông tin tác giả: tại đây
Dịch và chú thích bởi Mộc Nhân
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét