2.770. DƯỚI NHỮNG LỚP NGÔN TỪ

     Lời Ngỏ trong tập sách "Dưới những lớp ngôn từ" - Mộc Nhân, Nhà xuất bản Hội Nhà Văn, 2023

(sách dự kiến ra mắt vào cuối năm 2023 - hiện chưa vẽ bìa)

 

Tôi được đọc một đoạn thơ trong bài “The words under the words” (Dưới những lớp ngôn từ) của nhà thơ đương đại Mỹ, Naomi Shihab Nye: “Hãy hồi đáp, khi bạn nghe được điều gì đó dưới những lớp ngôn từ/ nếu không, đó chỉ là một thế giới với nhiều góc cạnh thô ráp, khó vượt qua/ và chúng ta lướt qua nhau vô nghĩa”.

Tôi muốn sử dụng cụm từ trên để làm tựa cho tập sách và dẫn lại những câu thơ để thay cho diễn ngôn của mình khi thực hiện tác phẩm này.

***

Đây không hẳn là tập phê bình văn học bởi người viết chưa chạm tới ngưỡng học thuật của phê bình – dẫu định danh thể loại theo yêu cầu xuất bản là “phê bình”; nó không hẳn là bút ký văn học dẫu tính tự sự trong nhiều bài viết khá đậm nét; cũng không phải là những bài điểm sách dẫu đối tượng của nó là sách và review sách. “Dưới những lớp ngôn từ” thấp thoáng dạng hình của “chân dung văn học” bởi đối tượng tôi hướng đến là tác giả và tác phẩm.

Hiển nhiên, tôi thích bạn xem đây là các tiểu luận về “chân dung văn học” hơn bởi lẽ nó tổng hợp các yếu tố nghị luận, tự sự, biểu cảm, thuyết minh về tác giả và tác phẩm. Tôi cũng không muốn các bạn tranh luận về mối phân vân thể loại bởi mọi tranh luận khiến chúng ta hao tổn năng lượng cho những điều không cần thiết.

***

Nói đến chân dung là nói đến tính chủ quan từ góc quan sát của người vẽ/ viết. Mỗi “chân dung văn học” có thể bị chi phối bởi tính chủ quan ấy. Tức là tôi có thể vẽ/ viết sâu hoặc cạn cợt; hay hoặc dở; đúng hoặc chưa đúng; bạn có thể hài lòng hoặc không vừa ý… về góc nhìn/ cảm/ biểu hiện/ đánh giá của người viết đối với tác giả, tác phẩm. Điều ấy là dễ hiểu bởi đôi khi tôi không đủ cảm xúc, không đủ hiểu về bạn và con chữ của bạn khi quan sát thông qua một lăng kính nào đó – thậm chí các mối quan hệ, sự tương cảm cũng chi phối điều này.

Dẫu vậy, bạn không thể ngăn cản để tôi không thực hiện hoặc can thiệp để ngòi bút, cái nhìn của tôi khiến bạn có nhiều dấu ấn, đậm nét hoặc mờ hơn. Tuy nhiên, điều căn cốt của tập sách mà tôi thực hiện là niềm yêu con chữ bạn bè trong trạng thái đồng điệu và muốn lưu giữ ký ức cá nhân hay chia sẻ với người đọc.

Sự chủ quan này xuất phát từ lòng mến yêu, thành thực của tôi – kể cả những tác giả tác phẩm mà do khuôn khổ có hạn nên tôi chưa kịp viết ra nơi đây hoặc trượt một lời hẹn.

***

Tập sách gồm 20 chân dung văn học được nhìn qua sở đọc, sở cảm, sở tri của tôi. Đa số là các nhà văn, nhà thơ, nghệ sĩ, nghệ nhân đương đại của Đất Quảng. Nhiều người đã mất nhưng họ mãi là bậc đàn anh văn nghệ. Nhiều cây bút trẻ đang độ sung mãn mà tôi có niềm tin rằng thời gian, nội lực ở họ và sự quan tâm của chúng ta ở một liều lượng tương tác thích hợp sẽ giúp cho các bạn ấy trưởng thành. Nhiều bạn văn vẫn đang là gã phu chữ cần mẫn, dày dạn, gầy dựng được uy tín từ tác phẩm trên văn đàn mà tôi luôn khâm phục, chia sẻ, học hỏi. Nhiều bạn không thuộc Hội Văn học Nghệ thuật nhưng bạn có đủ phẩm chất của người nghệ sĩ, sáng tạo và thường xuyên đóng góp bài vở cho các diễn đàn, tạp chí và báo, được các hội, nhóm, tổ chức ghi nhận và tôn vinh… Mọi câu chữ cũng như sự sáng tạo của các bạn đều được tạo ra từ những tế bào đam mê. Tác phẩm của bạn là tiếng nói thực sự của văn nghệ, là một phần diện mạo của nền văn học Đất Quảng, thành tựu của bạn làm bộ mặt văn nghệ thêm phong phú.

***

Viết về tác phẩm của bạn cũng là dịp tôi đọc sâu, hiểu thêm về thi pháp tác giả, để học tập bổ sung tri thức cho mình - cũng là cách đền đáp tấm lòng tri âm khi bạn đã trân trọng đề tặng sách và gởi tác phẩm đến tôi.

Những điều tôi viết ra đôi lúc có thể bất cập với thông điệp nghệ thuật của bạn hoặc vượt quá khoảng cách giao tiếp thi ca nhưng rốt lại, bạn luôn là những “Guru” (bậc thầy) để tôi đối thoại, độc thoại, lắng nghe và tiếp nhận nhiều điều từ những thinh lặng của trang viết…

Nhờ vậy tôi có dịp nhìn bạn từ bên trong, thấy được năng lượng từ khoảng trống giữa các dòng chữ đang cựa quậy, thấy được những khuynh hướng nằm ngoài các trang in trên báo và tạp chí, thấy được những thể nghiệm và cá tính có mầm mống tìm tòi rõ rệt, thấy được ngôn ngữ thơ ca là một thứ ngôn ngữ riêng biệt, ngôn ngữ bên trong ngôn ngữ.

Nhưng tuyệt nhiên tôi không có tham vọng hiểu hết bạn – như đã thưa trên, đây chỉ là những gì tôi đọc - thấy - cảm - hiểu - yêu quý và trân trọng để khi gấp sách lại, càng thấy lao tâm khổ tứ của người viết khi thai nghén - sinh hạ những đứa con tinh thần của mình trong thúc bách của bản ngã mà tạo ra những chuyển động thơ văn vào lúc xung yếu của cảm xúc.

Đó là cái mà nhà thơ Pháp, Paul Valéry diễn ngôn trong những câu thơ: “Con sinh từ lòng Mẹ/ Hoa nở ra từ Đất/ Nguồn chảy về Sông bể/ Buồn vui thành Thi ca”.

***

            Điều cuối cùng tôi muốn nói là lòng biết ơn từ bạn khi những ký ức sống của bạn được lưu giữ trong ký ức sống của tôi. Nó được khích lệ bởi cái cảm giác những trang viết của chúng ta như một trái tim lớn hòa nhịp đập trong nhau dẫu mỗi tác phẩm riêng lẻ là một thực thể sống động, cá tính.

Xin cảm các bạn đã cho tôi cơ hội thực hiện bản sách này.