2.329. CHIẾN TRANH - by Vasyl Makhno

 

Mộc nhân dịch bài thơ "War" của Vasyl Makhno (nhà thơ Ukraine) từ bản Anh ngữ của Olena Jennings.

Vasyl Makhno (1) hiện đang sống lưu vong tại New York, Hoa Kỳ nhưng ông vẫn có mối quan hệ mật thiết với Ukraine và bị tác động sâu sắc bởi những sự kiện diễn ra ngày hôm nay.

Ông đã viết nhiều bài thơ về chiến tranh ở Ukraine: sự kiện Maidan, ở Donbas và Luhansk và gần đây nhất là cuộc xâm lược Ukraine của Nga mà không thể gọi nó là gì khác ngoài từ “Chiến tranh”.

CHIẾN TRANH - WAR - by Vasyl Makhno

Mộc Nhân

Translated from the English by Olena Jennings

 

Lạy Chúa, cách mà Tychyna (2) viết:

"Và Bely, và Blok, và Yesenin" (3)

là cách mà họ đứng quanh chúng tôi

ở cả bốn phía

 

hãy cho chúng tôi sức mạnh và quyền lực

một chiếc vali gói ghém vội và bánh mì

tất nhiên những con cáo ranh mãnh của họ nói dối

rằng chúng ta không có người che chở và cũng không có lịch sử

 

Ihor (4) dẫn chúng ta đến một nơi nào đó

qua Don (5) với các trung đoàn của anh ấy

hôm nay có tuyết tháng Hai

và ngày mai một tấm chắn dính máu

 

và thế lực đen tối của họ đến từ Tmutarakan (6)

và Mokshas (7) và Chud (8)

bắn vào vị trí của chúng tôi

đánh vào nơi đóng quân của chúng tôi

 

vậy điều gì xảy ra trong Chuyện kể về Chiến dịch của Ihor (9)

và những gì có trong âm vọng xa xưa

các người – nhảy nhót như một con sói

gieo rắc nước dãi của ma quỷ

 

trải dài những dòng sông và biên giới

chạm đến trái tim đau thắt của tôi

những biểu tượng màu đen (10) của các người

thậm chí không thể lau sạch bằng sữa

 

Chúa ơi, cách Tychyna viết

về Kyiv (11) - Đấng Meesiah (12) - về đất nước

tại sao chúng ta không học thuộc lòng những bài thơ này?

Chảy máu - trái tim tôi - chảy máu (13)

       * Đối chiếu bản tiếng Anh tại đây

--------------------------------

Chú thích: Những chú thích này do Mộc Nhân thực hiện để chia sẻ cảm hiểu cùng bạn đọc, trong nguyên tác tiếng Ukraine và bản dịch Anh ngữ không có.

(1) Vasyl Makhno (sinh năm 1964 tại Chortkiv) là một nhà thơ, nhà tiểu luận và dịch giả người Ukraina. Anh là tác giả của chín tuyển tập thơ, hai tập tiểu luận, và một số tập dịch tác phẩm của các nhà thơ Ba Lan sang tiếng Ukraina. Tác phẩm của anh  Các bài thơ và tiểu luận của anh đã được dịch sang 25 thứ tiếng. Anh hiện đang sống lưu vong ở New York, Hoa Kỳ. (Nguồn)

(2) Tychyna: tên đầy đủ là Pavlo Hryhorovych Tychyna (1891-1967) là một nhà thơ, nhà khoa học, nhà báo, chính khách, dịch giả nổi tiếng Ukraina, sinh ra và lớn lên ở Pisky, miền bắc Ukraine. Ông từng đoạt nhiều giải thưởng lớn của Nga và Ukraina. Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, do sức khỏe yếu nên ông không ra trận mà làm việc với tư cách là một nhà báo.

Giai đoạn này ông thuộc nhóm văn học có tư tưởng ủng hộ - phục vụ Đảng Cộng sản. Ông là người viết phần lời bài quốc ca Ukraine. Tuy nhiên, ông bị chỉ trích về lập trường ủng hộ Cộng sản của giới văn nghệ. Thời gian sau, Tychyna ngừng viết và rồi ông có xu hướng diễn biến chính trị. Tuy nhiên ông cũng  may mắn sống sót sau các cuộc thanh trừng văn nghệ vào những năm 1930. Ông trở thành một nhân vật gây tranh cãi trong văn học Ukraine. Ông từng được đề cử giải Nobel Văn học nhưng vì lí do chính trị nên  ông buộc phải từ chối đề cử.

(3) Trong câu này tác giả nhắc đến 3 nhà thơ nổi tiếng của Nga và Ukraine là: Bely, Blok, và Yesenin.

(a) Andrei Bely (bút danh của Boris Nikolaevich Bugaev, 1880 - 1934) là nhà thơ, nhà văn, nhà phê bình, một đại diện tiêu biểu của trường phái ấn tượng Nga.

(b) Blok: tên đầy đủ là Aleksandr Aleksadrovich Blok (1880-1921), là nhà thơ hàng đầu của trường phái hình tượng Nga. Blok cùng với những nhà thơ lớn khác đã tạo nên một “Thế kỷ bạc” của thơ ca Nga. Trong thời kỳ cuối cuộc đời, Blok nhấn mạnh các chủ đề chính trị, ông vỡ mộng với Cách mạng tháng 10 Nga, không viết bài thơ nào trong ba năm và tỏ thái độ trong các đối thoại. Khi Blok bị bệnh, ông không được phép ra nước ngoài chữa bệnh dù giới văn nghệ đã lên tiếng ủng hộ và xin thị thực cho ông.

(c) Sergey Yesenin (1895-1925) là một thi sĩ, ca sĩ thuộc trường phái lãng mạn Nga. Yesenin lúc nhỏ ngoan hiền, mơ mộng, chất phác biết làm thơ từ năm 9 tuổi. Nhưng năm 16 tuổi ông bị ép hôn, nhưng vì lí do gia đình, dòng họ nên ông phải nghe theo. Từ đó, trong tâm hồn ông chẳng có chút ý niệm gì về cuộc sống gia đình, có lẽ đấy là lí do tạo nên con người Sergey Yesenin khi lớn lên có lối sống ăn chơi, buông thả, hung hăng, liều lĩnh… Năm 1915, ông bắt đầu giao du với những tên tuổi văn học nước Nga và trở nên nổi tiếng. Cuối đời, do một mâu thuẫn tình ái cộng với cá tính mạnh mẽ của mình, Sergey Yesenin đã chọn cái chết trong tư thế treo cổ trên ống sưởi, để lại bức thơ tuyệt mệnh ghi bằng máu.

(4) Ihor Ihorovych Kostenko (1991 - 2014) là một nhà báo, nhà hoạt động sinh viên người Ukraina, anh bị chính quyền Nga giết trong các sự kiện Euromaidan.

(5) Don: viết tắt Donbass

(6) Tmutarakan: một thị trấn thương mại thời trung cổ nằm trên bán đảo Taman. Nơi đây có pháo đài Khazar xây dựng vào thế kỷ thứ 7.

(7) Moksha: một ngôn ngữ bản địa vùng tây Mordovia.

(8) Chud hay Chude (Tiếng Slav cổ) là một thuật ngữ được lịch sử áp dụng trong biên niên sử Đông Slav chỉ cuộc xâm lược của người Chude đặt nền móng cho sự hình thành nhà nước Nga.

(9) The Tale of Ihor’s Campaign (Chuyện kể về Chiến dịch của Ihor): là một thiên sử thi dân gian được viết bằng ngôn ngữ Đông Slavơ kể về một cuộc đột kích của Igor (Ihor) chống lại quân Polovtsian ở vùng sông Don.

(10) Nguyên tác: "blackended icons" (biểu tượng màu đen) - ám chỉ huy hiệu Mặt trời đen (Black sun - tiếng Đức: Schwarze Sonne) của bọn Tân Quốc xã được sử dụng ở Đức thời hậu phát xít do cựu sĩ quan SS Wilhelm Landig thiết kế để thay thế cho chữ thập ngoặc của Đức Quốc xã. (Tham khảo nguồn)

(11) Kyiv: thủ đô Ukraine

(12) Messiah: theo Kinh Thánh Hebrew, Messiah (Mê-si) được xem là một vị cứu tinh đến giải phóng một nhóm người. Vậy nên Messiah có thể là một vị vua hoặc Thượng tế.

(13) Bài thơ này có thể rất khó hiểu và rối với bạn vì tác giả sử dụng rất nhiều điển tích, các địa danh, tên người. Ông nhắc đến các tên tuổi lớn của thơ ca Ukraine như: Pavlo Tychyna - nhà thơ lớn của Ukraine, người vào năm 1919 đã viết một bài thơ nói về "sự hoang tàn của Kyiv" (torn apart Kyiv); ba nhà thơ nổi tiếng của Nga Andrey Bely , Alexander Blok, và Sergey Yesenin; cùng với sử thi thế kỷ 12 của Nga “The Tale of Ihor's Campaign” (Chuyện kể về cuộc chinh chiến của Ihor). Đó là ký ức của văn học vùng Đông Slav rực rỡ, lộng lẫy. Thế mà giờ đây các nhà thơ đương đại phải lưu vong hoặc cầm súng hoặc phải bất lực chứng kiến sự tàn phá trên quê hương mình – vì chiến tranh. Ông muốn nói lên tiếng nói của sự thật về số phận khó khăn của quê hương mình trong những bài thơ.

Ngoài ra ông cũng nhắc đến các địa danh, các vùng văn hóa ngôn ngữ của Ukraine để khẳng định bề dày lịch sử của đất nước. Thế mà giờ đây, Ukraine quê hương ông phải chịu cảnh hoang tàn, đổ máu: “Bleed – My heart - Bleed”. (Nguồn)

----------------------------

Dịch và chú thích bởi Mộc Nhân